[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Το Ιδεολογικό Πλαίσιο της Αλλαγής - [1]

Σε πρώτο πλάνο

Η ατζέντα της αλλαγής βασίζεται σε μια θεμελιώδη αφετηριακή συμφωνία που διέπει τον πυρήνα της σκέψης της. Η αποδοχή αυτής της συμφωνίας αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την πραγμάτωση του περιεχομένου της. Μια υποτυπώδης ανάλυση, όπως αυτή που προηγήθηκε, οδηγεί σε μια θεμελιώδη συλλογική συναντίληψη της υπάρχουσας πραγματικότητας. Η συναντίληψη αυτή αποτελεί την πρώτη συνθήκη. Το δεύτερο στάδιο ανάγεται στη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ προόδου και συντήρησης, προοδευτικού και συντηρητικού πολίτη. «Αφού, λοιπόν, αυτή είναι η υπάρχουσα πραγματικότητα, έφτασε η στιγμή να την αλλάξουμε», το περιεχόμενο της σκέψης της αλλαγής. «Αφού, λοιπόν, αυτή είναι η υπάρχουσα πραγματικότητα, οφείλουμε να προσαρμοστούμε», το μοτίβο της αδράνειας που τελματώνει. Ο φορέας της σκέψης της αλλαγής, ο πολίτης της αλλαγής, συμπυκνώνει τη σκέψη του στη φράση «Καιρός να αλλάξουμε την υπάρχουσα πραγματικότητα», καιρός για αλλαγή.

Ο νέος ρόλος της πολιτικής.

Πράξη πρώτη, ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής στο αρχικό της μέγεθος. Η πολιτική διαδικασία δεν αποτελεί απλή γραφειοκρατική διεκπεραίωση, δεν ορίζεται ως διαχείριση του αποδεκτού. Παράλληλα, δεν είναι προσαρμογή, δείκτες, αριθμοί, δημοσιονομικά μεγέθη, ούτε τετριμμένη διαδικασία εύρεσης πραγματιστικών λύσεων στα πλαίσια της αποτελεσματικότητας. Η πολιτική δεν είναι Lifestyle δεξιώσεις και κοσμικές εκδηλώσεις, μάχη για την καρέκλα και την εξουσία που από αυτήν απορρέει. Η πολιτική δεν είναι δίκτυο κολλητών και φίλων που απλά διαγκωνίζονται για τη νομή της εξουσίας. Η πολιτική είναι μια υπόθεση πολύ σημαντική και σοβαρή για να αφήνεται στα χέρια των μέτριων και των ισορροπιστών. Η πολιτική, πρώτα και πάνω από όλα, είναι υπόθεση των τολμηρών, των τολμηρών ανδρών και των τολμηρών αποφάσεων. Είναι μια συνολική και συλλογική διαδικασία με κέντρο τον άνθρωπο, την κοινωνία, το παρόν και το μέλλον. Στόχος της πολιτικής, να χαράσσει νέους δρόμους πάνω στους οποίους θα βαδίσει ολόκληρη η κοινωνία. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να περιορίζεται σε εργαλειακού τύπου υπηρέτη των απρόσωπων μηχανισμών της αγοράς και της οικονομικής δραστηριότητας. Δεν είναι οι οικονομικές σχέσεις και συναλλαγές αυτές που πρέπει να διαμορφώνουν το περιεχόμενο της ατζέντας του σήμερα και του αύριο. Είναι η πολιτική διαδικασία εκείνη που πρέπει να οδηγεί την κοινωνία στη βάση ενός συνολικού και συλλογικού σχεδίου, στη βάση των αναγκών, των προβλημάτων, των επιδιώξεων της κοινωνίας και των πολιτών που την απαρτίζουν, στη βάση ιδεών και υψηλών ιδανικών για ένα καλύτερο αύριο. Η πολιτική διαδικασία ορίζει την ατζέντα, χαράσσει τον δρόμο, η αγορά, η οικονομική δραστηριότητα, διευρύνουν το περιεχόμενο αυτής της επιλογής, εμπεδώνουν την ισχύ αυτού του δρόμου. Η πολιτική πράξη και σκέψη «προχωρά μπροστά» με στόχους, με σχέδιο, με όραμα, η αγορά ακολουθεί, στο δρόμο που η πολιτική προηγουμένως έχει χαράξει.
Μια νέα αντίληψη για τον πολίτη.

Πράξη δεύτερη, η επαναοριοθέτηση της θέσης του πολίτη στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο άνθρωπος - πολίτης πρέπει να παύσει να αποτελεί απλό εργαλείο στα πλαίσια της οικονομικής και πολιτικής διαδικασίας. Ο άνθρωπος – πολίτης δεν είναι αναλώσιμο υλικό, προϊόν με ημερομηνία λήξης, το οποίο αφού χρησιμοποιηθεί πετιέται στο καλάθι των αχρήστων. Ο άνθρωπος πολίτης δεν είναι το μέσο, είναι ο σκοπός. Οι ανάγκες του, τα προβλήματα του, οι επιδιώξεις του, πρέπει να αποτελέσουν μέτρο της κοινωνικής λειτουργίας*. Η οικονομική δραστηριότητα είναι απαραίτητο να ιδωθεί ως μέσο επιβίωσης και όχι ως σκοπός της ύπαρξης του. Το χρήμα, το κέρδος, να αποτελέσουν μέσο για ένα καλύτερο αύριο, όχι αυτοσκοπό της ζωής του. Η πολιτική οφείλει να θέσει στο κέντρο των αποφάσεων της τον άνθρωπο πολίτη. Είναι καιρός να σταματήσει αυτή η ανόητη διαδικασία της διαρκούς προσαρμογής του στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Προσαρμογή με όρους διαρκούς επιδείνωσης της υπάρχουσας θέσης του. Δεν είναι ο πολίτης αυτός ο οποίος οφείλει να προσαρμόζεται στη νέα πραγματικότητα. Είναι η νέα πραγματικότητα αυτή που οφείλει να προσαρμοστεί στις ανάγκες των πολιτών και της κοινωνίας. Αυτός είναι, άλλωστε, ένας από τους βασικότερους ρόλους της πολιτικής. Ένα συνολικό σχέδιο για την αποκατάσταση της εγγενούς ανισορροπίας που διέπει τον κόσμο.

Για να πραγματωθούν τα ανωτέρω είναι απαραίτητη μια διαδικασία επαναφοράς της εξουσίας πίσω στην πηγή, πίσω στον πολίτη. Οι πολιτικοί σχηματισμοί και οι πολιτικοί οφείλουν να λειτουργούν στο όνομα των πολιτών και της κοινωνίας που αυτοί συγκροτούν και όχι στη βάση ιδιοτελών συμφερόντων. Οφείλουν να απεμπλακούν από την πελατειακή λογική που τελματώνει. Έφτασε ο καιρός να αποτελέσουν και πάλι κύτταρα σκέψης και καθοδήγησης στο παρόν και το μέλλον και όχι κλειστά club στη λογική των φίλων και των κολλητών. Ο άνθρωπος – πολίτης πρέπει να τοποθετηθεί στο κέντρο της σκέψης τους και της καθημερινής πρακτικής τους. Οι μηχανισμοί κοινωνικής λογοδοσίας πρέπει να ενισχυθούν. Το κράτος, η διοίκηση, ο επιχειρηματικός κόσμος, οφείλουν να λογοδοτούν στην κοινωνία των πολιτών. Η εκάστοτε εξουσία, ιδιωτική και δημόσια, οφείλει να λογοδοτεί διαρκώς στο σύνολο της κοινωνίας. Γιατί, η εξουσία δεν είναι σκοπός, είναι μέσο. Μέσο για ένα καλύτερο αύριο, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας.

Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται η ανάγκη διαπαιδαγώγησης του ατόμου ως πολίτη, πρώτα, ως ενεργού πολίτη, έπειτα. Η κοινωνία που οι πολίτες συγκροτούν, η κοινωνία των πολιτών, έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη της κοινωνίας ως μάζας ατόμων, καθώς και του συνόλου ως λαού, μια ισοπεδωτική αντίληψη για τον άνθρωπο και την ύπαρξη. Η έννοια του πολίτη ερείδεται στο γεγονός ότι κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, ως προσωπικότητα, ως ύπαρξη. Το είναι του συγκροτείται από στοιχεία, ξεχωριστά κάθε φορά, από άτομο σε άτομο, τα οποία δεν είναι δυνατό να συμψηφίζονται σε ένα απρόσωπο σύνολο όπως είναι η μάζα. Ως πολίτης ορίζεται το άτομο με ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Το άτομο που έχει αναπτύξει όλες τις εκφάνσεις του χαρακτήρα του, που έχει συνείδηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων του ως μέλος της κοινωνίας, που έχει συνείδηση της ύπαρξης του. Η δε κοινωνία των πολιτών που συγκροτεί, ένα ψηφιδωτό διαφορετικών πολιτισμικών επιρροών, αντιλήψεων, πεποιθήσεων, επιδιώξεων, υπό τη σκέπη μιας κοινής ομπρέλας. Ο άνθρωπος πολίτης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να νοηθεί ως ένα άτομο αποκομμένο από τα κοινωνικά δρώμενα, αποξενωμένο, κλεισμένο στον εαυτό του, αλλά ως ύπαρξη ανοιχτή σε νέες προκλήσεις, στο αύριο, στον κόσμο. Στα πλαίσια αυτά υπεισέρχεται η έννοια του ενεργού πολίτη. Ο πολίτης που κρίνει και επικρίνει, επιδοκιμάζει και αποδοκιμάζει, ελέγχει, πρακτικές, αντιλήψεις, επιλογές προσώπων και σχηματισμών με συλλογικό αντίκτυπο. Ενδιαφέρεται, νοιάζεται, για την πολιτική, τα κοινά προβλήματα, το συλλογικό μέλλον. Η έννοια του πολίτη, του ενεργού πολίτη και τη κοινωνίας που αυτός συγκροτεί, αποτελεί το μαλακό υπογάστριο της διαδικασίας της αλλαγής. Ο άνθρωπος – πολίτης ενσαρκώνει το ιδανικό της διαφορετικότητας και της ανομοιογένειας, της πολυμορφίας και της πολυσυλλεκτικότητας, ως συστατικό στοιχείο προόδου και ευημερίας.

Η ουτοπία ξανά στο προσκήνιο.

Πράξη Τρίτη, η επανεφεύρεση της ουτοπίας.

Κάποτε, ένα μικρό παιδί είχε ρωτήσει ένα σοφό γέροντα.
--«Παππού, τι είναι η ουτοπία;»
-- «Η ουτοπία παιδί μου», του απάντησε εκείνος, «είναι εκείνο το πράγμα, που όταν κάνεις ένα βήμα για να το φτάσεις, εκείνο κάνει δυο βήματα πίσω, και όταν κάνεις ένα ακόμη βήμα, εκείνο κάνει άλλα δυο βήματα πίσω».
--«Ε, τότε, σε τι χρησιμεύει η ουτοπία;», αναρωτήθηκε το παιδί.
--«Η ουτοπία παιδί μου», του απάντησε ο γέροντας, «σε κάνει να βαδίζεις μπροστά».

Έφτασε η στιγμή η κοινωνία να αποκτήσει και πάλι βηματισμό και κατεύθυνση. Να πάψει να κάνει διαρκείς κύκλους γύρω από τον εαυτό της. Έφτασε η στιγμή να δοθεί ένα τέλος στον επαναλαμβανόμενο κύκλο της αδράνειας που τελματώνει. Ορίζοντας την ουτοπία, δεν αναφερόμαστε σε ένα αφηρημένο και απόμακρο θεωρητικό κατασκεύασμα στο χώρο των ιδεών. Αναφερόμαστε σε μια ρεαλιστική ουτοπία, ως συνολικό όραμα, υπό το πρίσμα ενός συλλογικού σχεδίου, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας. Η επανεφεύρεση της ουτοπίας θα εισάγει την τριμερή διάκριση του χρόνου σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Θα αποκαταστήσει την πολιτική ως υπόθεση αρχών, ιδεών, ιδανικών. Θα εισάγει απώτερο σκοπό στην πολιτική λειτουργία και θα θέσει τέλος στο καθεστώς της μίζερης διαχείρισης. Θα δώσει νόημα και σκοπό στη ζωή των ανθρώπων. Θα αντιμετωπίσει την κρίση ταυτότητας που ορίζει την εποχή μας. Θα δημιουργήσει ένα ισχυρό και συνεκτικό «συλλογικό φαντασιακό». Θα δώσει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να βρουν τη θέση τους στον κόσμο, να προσδιορίσουν το περιεχόμενο της ζωής τους με όρους υπαρξιακούς. Θα κινητοποιήσει τη μεγάλη πλειοψηφία των προοδευτικών πολιτών για τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας θα ενισχύσει την αντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων. Θα αποκαταστήσει την πίστη του ανθρώπου – πολίτη στις δυνάμεις του, στον εαυτό του. Θα του δώσει τη δυνατότητα να ξανακερδίσει τη χαμένη του αξιοπιστία. Θα σημάνει το τέλος της Lifestyle πραγματικότητας και θα εξορθολογήσει τον καταναλωτισμό και τον υλισμό στα πλαίσια μιας υγιούς κοινωνικής λειτουργίας. Θα αποκαταστήσει τη φυσική ροή της κοινωνίας προς το όνειρο. Θα θέσει σε κίνηση την κοινωνία, για ένα καλύτερο αύριο, ένα διαφορετικό κόσμο.

Μια νέα αντίληψη για την λειτουργία της κοινωνίας.

Πράξη τέταρτη, η επαναφορά στο προσκήνιο της αντίληψης της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων. Η λειτουργία της σημερινής κοινωνίας ως ζούγκλας, όπου ο καθένας αγωνίζεται μόνος για επιβίωση και ευημερία έχει παταγωδώς αποτύχει. Ο εγκλωβισμός του ατόμου σε έναν φαύλο κύκλο φθοράς, δυστυχία, περιθωριοποίηση, φτώχεια, ανισότητες, αποτελούν τα χαρακτηριστικότερα επιτεύγματα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης νιώθει ξένος μέσα στο ίδιο του το κοινωνικό περιβάλλον. Έφτασε ο καιρός οι ανωτέρω συσχετισμοί να ανατραπούν. Αποτελεί υποχρέωση κάθε διαδικασίας αλλαγής η συμβολή στην αντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων και όχι ως πεδίο αντιπαράθεσης και σύγκρουσης με όρους ισχύος. Οι ανθρώπινες κοινωνίες θα επιβιώσουν στον 21ο αιώνα μόνο αν ιδωθούν ως «χώροι» ατόμων με κοινά προβλήματα και ανάγκες, ως «τόποι» όπου οι διαφορετικές επιδιώξεις και συμφέροντα συμψηφίζονται παράγοντας μια κοινή συνισταμένη που ευνοεί το σύνολο. Οι σχέσεις των ατόμων στην κοινωνία πρέπει να πάψουν να είναι σχέσεις ανταγωνιστικές, σχέσεις αποκλειστικά βασισμένες στο συμφέρον, αλλά πρέπει να μετεξελιχθούν σε σχέσεις βασισμένες στον κοινό αγώνα των ανθρώπων για επιβίωση σε έναν αφιλόξενο κόσμο. Βέβαια, ίσως το ζήτημα της επιβίωσης να έχει ξεχαστεί και το περιεχόμενο του να έχει μεταβληθεί στην εποχή της αφθονίας, δεν παύει, ωστόσο, να αποτελεί την κυριότερη απειλή για την ανθρωπότητα. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως, όσο πιο ανεπτυγμένος είναι ένα πολιτισμός, τόσο πιο εύκολα καταρρέει, ενώ, παράλληλα, τόσο πιο καταστρεπτικές είναι οι συνέπειες της κατάρρευσης του.

Αντί επιλόγου.

Ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής στο αρχικό της μέγεθος, η επαναοριοθέτηση της θέσης του πολίτη στο κοινωνικό γίγνεσθαι, η διαμόρφωση κουλτούρας ενεργού πολίτη, η αποκαθήλωση της αξίας του χρήματος, η συναντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων και η επανεφεύρεση της ουτοπίας, αποτελούν το DNA της αλλαγής, ορίζουν τους βασικούς πυλώνες του περιεχομένου της. Η πολιτική θα γίνει και πάλι υπόθεση αρχών, ιδεών, υψηλών ιδανικών. Θα εμπεδωθεί η αντίληψη ότι η πολιτική διαδικασία μπορεί να αλλάξει τα πράγματα. Το ενδιαφέρον για τα κοινά θα αναζωπυρωθεί. Η ατομική και κοινωνική αδιαφορία θα καταπολεμηθεί Τα άτομα θα αρχίσουν και πάλι να ενδιαφέρονται για τα κοινά τους προβλήματα, τις κοινές τους ανάγκες, για τους γύρω τους για τον συνάνθρωπο. Θα αντιληφθούν τη ζωή τους υπό ένα τελείως διαφορετικό πρίσμα. Θα προσδώσουν νόημα πραγματικό στη ζωή τους. Θα αντιληφθούν την ύπαρξη τους από τη σκοπιά της δημιουργίας. Η κοινωνία της δημιουργίας, η κοινωνία που θα παράγει πλούτο, πολιτισμό, ιδέες, ευτυχία, ευημερία, η κοινωνία που θα καταπολεμά αποτελεσματικά τη φτώχεια, την εξαθλίωση, την περιθωριοποίηση, τη δυστυχία, οριοθετεί το όραμα της αλλαγής, το όραμα ενός καλύτερου αύριο, ενός καλύτερου κόσμου.