Wednesday, April 18, 2007
Tuesday, April 3, 2007
[Επίκαιρα]
Ποιο ΠΑΣΟΚ, ποια Νεολαία
Εάν θα μπορούσε κανείς, με μια λέξη, να προσδιορίσει το στίγμα της εποχής μας, τότε αδιαμφισβήτητα ο Πραγματισμός είναι η λέξη – έννοια που θα χρησιμοποιούσε. Ένας στείρος Πραγματισμός, μάλιστα, που διέπει την πολιτική διαδικασία, την λειτουργία της οικονομίας, τις κοινωνικές σχέσεις, την ίδια μας την ύπαρξη.
Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από έκπτωση αρχών, ιδεών, ιδανικών. Στις μέρες μας, η πολιτική έχει διολισθήσει σε μια απλή γραφειοκρατική και τεχνοκρατική διαχείριση κοινά αποδεκτών και αδιαμφισβήτητων, υποτίθεται, στόχων. Αποτελεί υπόθεση λαμπερών προσώπων, φανταιζί εκδηλώσεων, κοσμικών δεξιώσεων. Παρουσιάζεται ως ζήτημα γνωστών, φίλων, κολλητών, με μοναδικό κίνητρο την κατάκτηση της εξουσίας. Προωθείται μια Light έκδοση της πολιτικής, ως διαχείριση της καθημερινότητας, ως διαχείρισης του αποδεκτού, υπό το πρίσμα της διασφάλισης μιας οιονεί αποτελεσματικότητας στη διαχείριση.
Ζούμε σε μια εποχή που προσδιορίζεται από το τέλος των μεγάλων οραμάτων και τον ευνουχισμό των ονειροπόλων. Η μεγάλη μάζα των νέων σήμερα δεν ονειρεύεται, δεν οραματίζεται. Δεν μπορεί να αντιληφθεί το μέλλον παρά ως επανάληψη του παρόντος. Δεν μπορεί να αντιληφθεί κανένα διαφορετικό μέλλον, καμία εναλλακτική πραγματικότητα, άσχετα εάν η σημερινή μας πληγώνει και μας εξοργίζει. Πως θα μπορούσε, άλλωστε, όταν από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, οι νέοι, διδάσκονται πώς να είναι ρεαλιστές, πώς να ανταγωνίζονται, πως να προσαρμόζονται, πως να βολεύονται στη ζούγκλα της σύγχρονης κοινωνίας.
Αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής που ζούμε καθορίζει το πλαίσιο, στο οποίο, κάθε ένας από εμάς είναι de facto αναγκασμένος να βαδίσει, εάν θέλει να επιβιώσει. Ωστόσο, ως άνθρωποι, διατηρούμαι ακέραιο το δικαίωμα της επιλογής. Υπό το πρίσμα αυτό, υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων, ως εκ τούτου, δύο κατηγορίες συλλογικών – πολιτικών σχηματισμών και παρατάξεων. Από τη μια πλευρά, αυτοί που αντιλαμβανόμενοι την υπάρχουσα οικονομική, κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, προσαρμόζονται, βολεύονται, την αποδέχονται, τελικά αφομοιώνονται. Από την άλλη, αυτοί που οπλιζόμενοι με την πεποίθηση ότι αυτή η πραγματικότητα μπορεί και πρέπει να αλλάξει, να μετασχηματισθεί, ηγούνται της υπάρχουσας πραγματικότητας προς μια καινούργια κατεύθυνση, προς μια κατεύθυνση αλλαγής.
Αυτή είναι η μείζων πολιτική και κοινωνική διακύβευση απέναντι στην οποία το ΠΑΣΟΚ καλείται να λάβει σαφή θέση. Αυτή είναι η διαχρονική, λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ προόδου και συντήρησης, στη βάση της οποίας η νέα γενιά οφείλει να τοποθετηθεί. Στη βάση αυτής ακριβώς της λεπτής διαχωριστικής γραμμής θα διασφαλισθεί το κρίσιμο πλεόνασμα δυναμικής για το παρόν και το μέλλον της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ. Εγείρεται, λοιπόν, επιτακτικά, το ερώτημα, για ποια Νεολαία ΠΑΣΟΚ, άρα και για ποιο ΠΑΣΟΚ, μπορούμε να μιλάμε σήμερα;.
Η μαζική συμμετοχή των νέων στις προσυνεδριακές διαδικασίες της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ την προηγούμενη Κυριακή αποτελεί σίγουρα ένα ιδιαίτερα ελπιδοφόρο μήνυμα. Ωστόσο, η χαρτογράφηση της προσυνεδριακής διαδικασίας μετριάζει τον αρχικό ενθουσιασμό και δίνει απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Πολιτικό κενό, ανυπαρξία πολιτικής ζύμωσης, απουσία νέων ιδεών και ιδανικών. Ο θρίαμβος της προσωποπαγούς ψήφου, των φίλών και των κολλητών. Παραγοντισμός, κλειστές προσωποπαγείς ομάδες, ως αλυσίδες προσώπων με στόχο την εξουσία. Αναφορά στον απολιτικό κοινωνικό χυλό του μεσαίου χώρου και όχι σε νέες δυναμικές και δημιουργικές, πολιτικοποιημένες κοινωνικές ομάδες.
Υπό το πρίσμα αυτό, η μεγάλη πολιτική και κοινωνική διακύβευση που προηγουμένως αναφέρθηκε έχει κριθεί. Με την παρούσα στόχευση, η Νεολαία ΠΑΣΟΚ μπορεί να ακολουθεί την κυρίαρχη τάση της κοινωνίας σήμερα, χάνει όμως τη διαχρονική δυναμική εκείνων των κοινωνικών ομάδων που δεν συμβιβάζονται με την παρούσα περιοδική επανάληψη του καθιερωμένου, και που θα πρωταγωνιστούν στις αυριανές εξελίξεις.
Μπορεί η εποχή μας να έχει χαρακτηριστεί ως η εποχή του τέλους της ουτοπίας και των μεγάλων ιδεολογιών, ωστόσο, οι συνθήκες είναι σήμερα ώριμες για τη διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής πλατφόρμας σκέψης, αντιλήψεων, πεποιθήσεων και πρακτικών. Ενός συνεκτικού πλαισίου αρχών, ιδεών, ιδανικών με κέντρο τον άνθρωπο, τις ανάγκες του και τα προβλήματα του. Ενός νέου Ιδεαλισμού. Ενός Ιδεαλισμού, ως οράματος συνολικού, σχεδίου συλλογικού, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας.
Το βάρος αυτής της προσπάθειας, περισσότερο από όλους, πέφτει στη νέα γενιά, σε εμάς τους νέους. Είτε θα συμβιβαστούμε με τη μετριότητα του σήμερα, την κοινωνία της «βυσματοκρατίας», την αναξιοκρατία, την ανισότητα των ευκαιριών, τις περιορισμένες προοπτικές, την ανεργία, την ανασφάλεια, την αποξένωση, την περιθωριοποίηση, τη μιζέρια, τη φτώχεια, την εξαθλίωση. Είτε θα ονειρευτούμε και πάλι, θα οραματιστούμε ξανά, θα διαμορφώσουμε μια προοδευτική ατζέντα αλλαγής, θα αντικαταστήσουμε το στείρο πραγματισμό του σήμερα με τον ιδεαλισμό των ονείρων μας.. Η πρόκληση και η ευκαιρία είναι σήμερα περισσότερο ορατή από ποτέ. Είναι στο χέρι κάθε ενός από εμάς, ανάλογα με τις επιλογές του, είναι στο χέρι μας.
[Δημοσιεύθηκε σε τοπική εφημερίδα]
Εάν θα μπορούσε κανείς, με μια λέξη, να προσδιορίσει το στίγμα της εποχής μας, τότε αδιαμφισβήτητα ο Πραγματισμός είναι η λέξη – έννοια που θα χρησιμοποιούσε. Ένας στείρος Πραγματισμός, μάλιστα, που διέπει την πολιτική διαδικασία, την λειτουργία της οικονομίας, τις κοινωνικές σχέσεις, την ίδια μας την ύπαρξη.
Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από έκπτωση αρχών, ιδεών, ιδανικών. Στις μέρες μας, η πολιτική έχει διολισθήσει σε μια απλή γραφειοκρατική και τεχνοκρατική διαχείριση κοινά αποδεκτών και αδιαμφισβήτητων, υποτίθεται, στόχων. Αποτελεί υπόθεση λαμπερών προσώπων, φανταιζί εκδηλώσεων, κοσμικών δεξιώσεων. Παρουσιάζεται ως ζήτημα γνωστών, φίλων, κολλητών, με μοναδικό κίνητρο την κατάκτηση της εξουσίας. Προωθείται μια Light έκδοση της πολιτικής, ως διαχείριση της καθημερινότητας, ως διαχείρισης του αποδεκτού, υπό το πρίσμα της διασφάλισης μιας οιονεί αποτελεσματικότητας στη διαχείριση.
Ζούμε σε μια εποχή που προσδιορίζεται από το τέλος των μεγάλων οραμάτων και τον ευνουχισμό των ονειροπόλων. Η μεγάλη μάζα των νέων σήμερα δεν ονειρεύεται, δεν οραματίζεται. Δεν μπορεί να αντιληφθεί το μέλλον παρά ως επανάληψη του παρόντος. Δεν μπορεί να αντιληφθεί κανένα διαφορετικό μέλλον, καμία εναλλακτική πραγματικότητα, άσχετα εάν η σημερινή μας πληγώνει και μας εξοργίζει. Πως θα μπορούσε, άλλωστε, όταν από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, οι νέοι, διδάσκονται πώς να είναι ρεαλιστές, πώς να ανταγωνίζονται, πως να προσαρμόζονται, πως να βολεύονται στη ζούγκλα της σύγχρονης κοινωνίας.
Αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής που ζούμε καθορίζει το πλαίσιο, στο οποίο, κάθε ένας από εμάς είναι de facto αναγκασμένος να βαδίσει, εάν θέλει να επιβιώσει. Ωστόσο, ως άνθρωποι, διατηρούμαι ακέραιο το δικαίωμα της επιλογής. Υπό το πρίσμα αυτό, υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων, ως εκ τούτου, δύο κατηγορίες συλλογικών – πολιτικών σχηματισμών και παρατάξεων. Από τη μια πλευρά, αυτοί που αντιλαμβανόμενοι την υπάρχουσα οικονομική, κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, προσαρμόζονται, βολεύονται, την αποδέχονται, τελικά αφομοιώνονται. Από την άλλη, αυτοί που οπλιζόμενοι με την πεποίθηση ότι αυτή η πραγματικότητα μπορεί και πρέπει να αλλάξει, να μετασχηματισθεί, ηγούνται της υπάρχουσας πραγματικότητας προς μια καινούργια κατεύθυνση, προς μια κατεύθυνση αλλαγής.
Αυτή είναι η μείζων πολιτική και κοινωνική διακύβευση απέναντι στην οποία το ΠΑΣΟΚ καλείται να λάβει σαφή θέση. Αυτή είναι η διαχρονική, λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ προόδου και συντήρησης, στη βάση της οποίας η νέα γενιά οφείλει να τοποθετηθεί. Στη βάση αυτής ακριβώς της λεπτής διαχωριστικής γραμμής θα διασφαλισθεί το κρίσιμο πλεόνασμα δυναμικής για το παρόν και το μέλλον της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ. Εγείρεται, λοιπόν, επιτακτικά, το ερώτημα, για ποια Νεολαία ΠΑΣΟΚ, άρα και για ποιο ΠΑΣΟΚ, μπορούμε να μιλάμε σήμερα;.
Η μαζική συμμετοχή των νέων στις προσυνεδριακές διαδικασίες της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ την προηγούμενη Κυριακή αποτελεί σίγουρα ένα ιδιαίτερα ελπιδοφόρο μήνυμα. Ωστόσο, η χαρτογράφηση της προσυνεδριακής διαδικασίας μετριάζει τον αρχικό ενθουσιασμό και δίνει απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Πολιτικό κενό, ανυπαρξία πολιτικής ζύμωσης, απουσία νέων ιδεών και ιδανικών. Ο θρίαμβος της προσωποπαγούς ψήφου, των φίλών και των κολλητών. Παραγοντισμός, κλειστές προσωποπαγείς ομάδες, ως αλυσίδες προσώπων με στόχο την εξουσία. Αναφορά στον απολιτικό κοινωνικό χυλό του μεσαίου χώρου και όχι σε νέες δυναμικές και δημιουργικές, πολιτικοποιημένες κοινωνικές ομάδες.
Υπό το πρίσμα αυτό, η μεγάλη πολιτική και κοινωνική διακύβευση που προηγουμένως αναφέρθηκε έχει κριθεί. Με την παρούσα στόχευση, η Νεολαία ΠΑΣΟΚ μπορεί να ακολουθεί την κυρίαρχη τάση της κοινωνίας σήμερα, χάνει όμως τη διαχρονική δυναμική εκείνων των κοινωνικών ομάδων που δεν συμβιβάζονται με την παρούσα περιοδική επανάληψη του καθιερωμένου, και που θα πρωταγωνιστούν στις αυριανές εξελίξεις.
Μπορεί η εποχή μας να έχει χαρακτηριστεί ως η εποχή του τέλους της ουτοπίας και των μεγάλων ιδεολογιών, ωστόσο, οι συνθήκες είναι σήμερα ώριμες για τη διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής πλατφόρμας σκέψης, αντιλήψεων, πεποιθήσεων και πρακτικών. Ενός συνεκτικού πλαισίου αρχών, ιδεών, ιδανικών με κέντρο τον άνθρωπο, τις ανάγκες του και τα προβλήματα του. Ενός νέου Ιδεαλισμού. Ενός Ιδεαλισμού, ως οράματος συνολικού, σχεδίου συλλογικού, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας.
Το βάρος αυτής της προσπάθειας, περισσότερο από όλους, πέφτει στη νέα γενιά, σε εμάς τους νέους. Είτε θα συμβιβαστούμε με τη μετριότητα του σήμερα, την κοινωνία της «βυσματοκρατίας», την αναξιοκρατία, την ανισότητα των ευκαιριών, τις περιορισμένες προοπτικές, την ανεργία, την ανασφάλεια, την αποξένωση, την περιθωριοποίηση, τη μιζέρια, τη φτώχεια, την εξαθλίωση. Είτε θα ονειρευτούμε και πάλι, θα οραματιστούμε ξανά, θα διαμορφώσουμε μια προοδευτική ατζέντα αλλαγής, θα αντικαταστήσουμε το στείρο πραγματισμό του σήμερα με τον ιδεαλισμό των ονείρων μας.. Η πρόκληση και η ευκαιρία είναι σήμερα περισσότερο ορατή από ποτέ. Είναι στο χέρι κάθε ενός από εμάς, ανάλογα με τις επιλογές του, είναι στο χέρι μας.
[Δημοσιεύθηκε σε τοπική εφημερίδα]
[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Το Ιδεολογικό Πλαίσιο της Αλλαγής - [1]
Σε πρώτο πλάνο
Η ατζέντα της αλλαγής βασίζεται σε μια θεμελιώδη αφετηριακή συμφωνία που διέπει τον πυρήνα της σκέψης της. Η αποδοχή αυτής της συμφωνίας αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την πραγμάτωση του περιεχομένου της. Μια υποτυπώδης ανάλυση, όπως αυτή που προηγήθηκε, οδηγεί σε μια θεμελιώδη συλλογική συναντίληψη της υπάρχουσας πραγματικότητας. Η συναντίληψη αυτή αποτελεί την πρώτη συνθήκη. Το δεύτερο στάδιο ανάγεται στη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ προόδου και συντήρησης, προοδευτικού και συντηρητικού πολίτη. «Αφού, λοιπόν, αυτή είναι η υπάρχουσα πραγματικότητα, έφτασε η στιγμή να την αλλάξουμε», το περιεχόμενο της σκέψης της αλλαγής. «Αφού, λοιπόν, αυτή είναι η υπάρχουσα πραγματικότητα, οφείλουμε να προσαρμοστούμε», το μοτίβο της αδράνειας που τελματώνει. Ο φορέας της σκέψης της αλλαγής, ο πολίτης της αλλαγής, συμπυκνώνει τη σκέψη του στη φράση «Καιρός να αλλάξουμε την υπάρχουσα πραγματικότητα», καιρός για αλλαγή.
Ο νέος ρόλος της πολιτικής.
Πράξη πρώτη, ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής στο αρχικό της μέγεθος. Η πολιτική διαδικασία δεν αποτελεί απλή γραφειοκρατική διεκπεραίωση, δεν ορίζεται ως διαχείριση του αποδεκτού. Παράλληλα, δεν είναι προσαρμογή, δείκτες, αριθμοί, δημοσιονομικά μεγέθη, ούτε τετριμμένη διαδικασία εύρεσης πραγματιστικών λύσεων στα πλαίσια της αποτελεσματικότητας. Η πολιτική δεν είναι Lifestyle δεξιώσεις και κοσμικές εκδηλώσεις, μάχη για την καρέκλα και την εξουσία που από αυτήν απορρέει. Η πολιτική δεν είναι δίκτυο κολλητών και φίλων που απλά διαγκωνίζονται για τη νομή της εξουσίας. Η πολιτική είναι μια υπόθεση πολύ σημαντική και σοβαρή για να αφήνεται στα χέρια των μέτριων και των ισορροπιστών. Η πολιτική, πρώτα και πάνω από όλα, είναι υπόθεση των τολμηρών, των τολμηρών ανδρών και των τολμηρών αποφάσεων. Είναι μια συνολική και συλλογική διαδικασία με κέντρο τον άνθρωπο, την κοινωνία, το παρόν και το μέλλον. Στόχος της πολιτικής, να χαράσσει νέους δρόμους πάνω στους οποίους θα βαδίσει ολόκληρη η κοινωνία. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να περιορίζεται σε εργαλειακού τύπου υπηρέτη των απρόσωπων μηχανισμών της αγοράς και της οικονομικής δραστηριότητας. Δεν είναι οι οικονομικές σχέσεις και συναλλαγές αυτές που πρέπει να διαμορφώνουν το περιεχόμενο της ατζέντας του σήμερα και του αύριο. Είναι η πολιτική διαδικασία εκείνη που πρέπει να οδηγεί την κοινωνία στη βάση ενός συνολικού και συλλογικού σχεδίου, στη βάση των αναγκών, των προβλημάτων, των επιδιώξεων της κοινωνίας και των πολιτών που την απαρτίζουν, στη βάση ιδεών και υψηλών ιδανικών για ένα καλύτερο αύριο. Η πολιτική διαδικασία ορίζει την ατζέντα, χαράσσει τον δρόμο, η αγορά, η οικονομική δραστηριότητα, διευρύνουν το περιεχόμενο αυτής της επιλογής, εμπεδώνουν την ισχύ αυτού του δρόμου. Η πολιτική πράξη και σκέψη «προχωρά μπροστά» με στόχους, με σχέδιο, με όραμα, η αγορά ακολουθεί, στο δρόμο που η πολιτική προηγουμένως έχει χαράξει.
Μια νέα αντίληψη για τον πολίτη.
Πράξη δεύτερη, η επαναοριοθέτηση της θέσης του πολίτη στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο άνθρωπος - πολίτης πρέπει να παύσει να αποτελεί απλό εργαλείο στα πλαίσια της οικονομικής και πολιτικής διαδικασίας. Ο άνθρωπος – πολίτης δεν είναι αναλώσιμο υλικό, προϊόν με ημερομηνία λήξης, το οποίο αφού χρησιμοποιηθεί πετιέται στο καλάθι των αχρήστων. Ο άνθρωπος πολίτης δεν είναι το μέσο, είναι ο σκοπός. Οι ανάγκες του, τα προβλήματα του, οι επιδιώξεις του, πρέπει να αποτελέσουν μέτρο της κοινωνικής λειτουργίας*. Η οικονομική δραστηριότητα είναι απαραίτητο να ιδωθεί ως μέσο επιβίωσης και όχι ως σκοπός της ύπαρξης του. Το χρήμα, το κέρδος, να αποτελέσουν μέσο για ένα καλύτερο αύριο, όχι αυτοσκοπό της ζωής του. Η πολιτική οφείλει να θέσει στο κέντρο των αποφάσεων της τον άνθρωπο πολίτη. Είναι καιρός να σταματήσει αυτή η ανόητη διαδικασία της διαρκούς προσαρμογής του στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Προσαρμογή με όρους διαρκούς επιδείνωσης της υπάρχουσας θέσης του. Δεν είναι ο πολίτης αυτός ο οποίος οφείλει να προσαρμόζεται στη νέα πραγματικότητα. Είναι η νέα πραγματικότητα αυτή που οφείλει να προσαρμοστεί στις ανάγκες των πολιτών και της κοινωνίας. Αυτός είναι, άλλωστε, ένας από τους βασικότερους ρόλους της πολιτικής. Ένα συνολικό σχέδιο για την αποκατάσταση της εγγενούς ανισορροπίας που διέπει τον κόσμο.
Για να πραγματωθούν τα ανωτέρω είναι απαραίτητη μια διαδικασία επαναφοράς της εξουσίας πίσω στην πηγή, πίσω στον πολίτη. Οι πολιτικοί σχηματισμοί και οι πολιτικοί οφείλουν να λειτουργούν στο όνομα των πολιτών και της κοινωνίας που αυτοί συγκροτούν και όχι στη βάση ιδιοτελών συμφερόντων. Οφείλουν να απεμπλακούν από την πελατειακή λογική που τελματώνει. Έφτασε ο καιρός να αποτελέσουν και πάλι κύτταρα σκέψης και καθοδήγησης στο παρόν και το μέλλον και όχι κλειστά club στη λογική των φίλων και των κολλητών. Ο άνθρωπος – πολίτης πρέπει να τοποθετηθεί στο κέντρο της σκέψης τους και της καθημερινής πρακτικής τους. Οι μηχανισμοί κοινωνικής λογοδοσίας πρέπει να ενισχυθούν. Το κράτος, η διοίκηση, ο επιχειρηματικός κόσμος, οφείλουν να λογοδοτούν στην κοινωνία των πολιτών. Η εκάστοτε εξουσία, ιδιωτική και δημόσια, οφείλει να λογοδοτεί διαρκώς στο σύνολο της κοινωνίας. Γιατί, η εξουσία δεν είναι σκοπός, είναι μέσο. Μέσο για ένα καλύτερο αύριο, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας.
Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται η ανάγκη διαπαιδαγώγησης του ατόμου ως πολίτη, πρώτα, ως ενεργού πολίτη, έπειτα. Η κοινωνία που οι πολίτες συγκροτούν, η κοινωνία των πολιτών, έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη της κοινωνίας ως μάζας ατόμων, καθώς και του συνόλου ως λαού, μια ισοπεδωτική αντίληψη για τον άνθρωπο και την ύπαρξη. Η έννοια του πολίτη ερείδεται στο γεγονός ότι κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, ως προσωπικότητα, ως ύπαρξη. Το είναι του συγκροτείται από στοιχεία, ξεχωριστά κάθε φορά, από άτομο σε άτομο, τα οποία δεν είναι δυνατό να συμψηφίζονται σε ένα απρόσωπο σύνολο όπως είναι η μάζα. Ως πολίτης ορίζεται το άτομο με ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Το άτομο που έχει αναπτύξει όλες τις εκφάνσεις του χαρακτήρα του, που έχει συνείδηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων του ως μέλος της κοινωνίας, που έχει συνείδηση της ύπαρξης του. Η δε κοινωνία των πολιτών που συγκροτεί, ένα ψηφιδωτό διαφορετικών πολιτισμικών επιρροών, αντιλήψεων, πεποιθήσεων, επιδιώξεων, υπό τη σκέπη μιας κοινής ομπρέλας. Ο άνθρωπος πολίτης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να νοηθεί ως ένα άτομο αποκομμένο από τα κοινωνικά δρώμενα, αποξενωμένο, κλεισμένο στον εαυτό του, αλλά ως ύπαρξη ανοιχτή σε νέες προκλήσεις, στο αύριο, στον κόσμο. Στα πλαίσια αυτά υπεισέρχεται η έννοια του ενεργού πολίτη. Ο πολίτης που κρίνει και επικρίνει, επιδοκιμάζει και αποδοκιμάζει, ελέγχει, πρακτικές, αντιλήψεις, επιλογές προσώπων και σχηματισμών με συλλογικό αντίκτυπο. Ενδιαφέρεται, νοιάζεται, για την πολιτική, τα κοινά προβλήματα, το συλλογικό μέλλον. Η έννοια του πολίτη, του ενεργού πολίτη και τη κοινωνίας που αυτός συγκροτεί, αποτελεί το μαλακό υπογάστριο της διαδικασίας της αλλαγής. Ο άνθρωπος – πολίτης ενσαρκώνει το ιδανικό της διαφορετικότητας και της ανομοιογένειας, της πολυμορφίας και της πολυσυλλεκτικότητας, ως συστατικό στοιχείο προόδου και ευημερίας.
Η ουτοπία ξανά στο προσκήνιο.
Πράξη Τρίτη, η επανεφεύρεση της ουτοπίας.
Κάποτε, ένα μικρό παιδί είχε ρωτήσει ένα σοφό γέροντα.
--«Παππού, τι είναι η ουτοπία;»
-- «Η ουτοπία παιδί μου», του απάντησε εκείνος, «είναι εκείνο το πράγμα, που όταν κάνεις ένα βήμα για να το φτάσεις, εκείνο κάνει δυο βήματα πίσω, και όταν κάνεις ένα ακόμη βήμα, εκείνο κάνει άλλα δυο βήματα πίσω».
--«Ε, τότε, σε τι χρησιμεύει η ουτοπία;», αναρωτήθηκε το παιδί.
--«Η ουτοπία παιδί μου», του απάντησε ο γέροντας, «σε κάνει να βαδίζεις μπροστά».
Έφτασε η στιγμή η κοινωνία να αποκτήσει και πάλι βηματισμό και κατεύθυνση. Να πάψει να κάνει διαρκείς κύκλους γύρω από τον εαυτό της. Έφτασε η στιγμή να δοθεί ένα τέλος στον επαναλαμβανόμενο κύκλο της αδράνειας που τελματώνει. Ορίζοντας την ουτοπία, δεν αναφερόμαστε σε ένα αφηρημένο και απόμακρο θεωρητικό κατασκεύασμα στο χώρο των ιδεών. Αναφερόμαστε σε μια ρεαλιστική ουτοπία, ως συνολικό όραμα, υπό το πρίσμα ενός συλλογικού σχεδίου, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας. Η επανεφεύρεση της ουτοπίας θα εισάγει την τριμερή διάκριση του χρόνου σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Θα αποκαταστήσει την πολιτική ως υπόθεση αρχών, ιδεών, ιδανικών. Θα εισάγει απώτερο σκοπό στην πολιτική λειτουργία και θα θέσει τέλος στο καθεστώς της μίζερης διαχείρισης. Θα δώσει νόημα και σκοπό στη ζωή των ανθρώπων. Θα αντιμετωπίσει την κρίση ταυτότητας που ορίζει την εποχή μας. Θα δημιουργήσει ένα ισχυρό και συνεκτικό «συλλογικό φαντασιακό». Θα δώσει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να βρουν τη θέση τους στον κόσμο, να προσδιορίσουν το περιεχόμενο της ζωής τους με όρους υπαρξιακούς. Θα κινητοποιήσει τη μεγάλη πλειοψηφία των προοδευτικών πολιτών για τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας θα ενισχύσει την αντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων. Θα αποκαταστήσει την πίστη του ανθρώπου – πολίτη στις δυνάμεις του, στον εαυτό του. Θα του δώσει τη δυνατότητα να ξανακερδίσει τη χαμένη του αξιοπιστία. Θα σημάνει το τέλος της Lifestyle πραγματικότητας και θα εξορθολογήσει τον καταναλωτισμό και τον υλισμό στα πλαίσια μιας υγιούς κοινωνικής λειτουργίας. Θα αποκαταστήσει τη φυσική ροή της κοινωνίας προς το όνειρο. Θα θέσει σε κίνηση την κοινωνία, για ένα καλύτερο αύριο, ένα διαφορετικό κόσμο.
Μια νέα αντίληψη για την λειτουργία της κοινωνίας.
Πράξη τέταρτη, η επαναφορά στο προσκήνιο της αντίληψης της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων. Η λειτουργία της σημερινής κοινωνίας ως ζούγκλας, όπου ο καθένας αγωνίζεται μόνος για επιβίωση και ευημερία έχει παταγωδώς αποτύχει. Ο εγκλωβισμός του ατόμου σε έναν φαύλο κύκλο φθοράς, δυστυχία, περιθωριοποίηση, φτώχεια, ανισότητες, αποτελούν τα χαρακτηριστικότερα επιτεύγματα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης νιώθει ξένος μέσα στο ίδιο του το κοινωνικό περιβάλλον. Έφτασε ο καιρός οι ανωτέρω συσχετισμοί να ανατραπούν. Αποτελεί υποχρέωση κάθε διαδικασίας αλλαγής η συμβολή στην αντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων και όχι ως πεδίο αντιπαράθεσης και σύγκρουσης με όρους ισχύος. Οι ανθρώπινες κοινωνίες θα επιβιώσουν στον 21ο αιώνα μόνο αν ιδωθούν ως «χώροι» ατόμων με κοινά προβλήματα και ανάγκες, ως «τόποι» όπου οι διαφορετικές επιδιώξεις και συμφέροντα συμψηφίζονται παράγοντας μια κοινή συνισταμένη που ευνοεί το σύνολο. Οι σχέσεις των ατόμων στην κοινωνία πρέπει να πάψουν να είναι σχέσεις ανταγωνιστικές, σχέσεις αποκλειστικά βασισμένες στο συμφέρον, αλλά πρέπει να μετεξελιχθούν σε σχέσεις βασισμένες στον κοινό αγώνα των ανθρώπων για επιβίωση σε έναν αφιλόξενο κόσμο. Βέβαια, ίσως το ζήτημα της επιβίωσης να έχει ξεχαστεί και το περιεχόμενο του να έχει μεταβληθεί στην εποχή της αφθονίας, δεν παύει, ωστόσο, να αποτελεί την κυριότερη απειλή για την ανθρωπότητα. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως, όσο πιο ανεπτυγμένος είναι ένα πολιτισμός, τόσο πιο εύκολα καταρρέει, ενώ, παράλληλα, τόσο πιο καταστρεπτικές είναι οι συνέπειες της κατάρρευσης του.
Αντί επιλόγου.
Ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής στο αρχικό της μέγεθος, η επαναοριοθέτηση της θέσης του πολίτη στο κοινωνικό γίγνεσθαι, η διαμόρφωση κουλτούρας ενεργού πολίτη, η αποκαθήλωση της αξίας του χρήματος, η συναντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων και η επανεφεύρεση της ουτοπίας, αποτελούν το DNA της αλλαγής, ορίζουν τους βασικούς πυλώνες του περιεχομένου της. Η πολιτική θα γίνει και πάλι υπόθεση αρχών, ιδεών, υψηλών ιδανικών. Θα εμπεδωθεί η αντίληψη ότι η πολιτική διαδικασία μπορεί να αλλάξει τα πράγματα. Το ενδιαφέρον για τα κοινά θα αναζωπυρωθεί. Η ατομική και κοινωνική αδιαφορία θα καταπολεμηθεί Τα άτομα θα αρχίσουν και πάλι να ενδιαφέρονται για τα κοινά τους προβλήματα, τις κοινές τους ανάγκες, για τους γύρω τους για τον συνάνθρωπο. Θα αντιληφθούν τη ζωή τους υπό ένα τελείως διαφορετικό πρίσμα. Θα προσδώσουν νόημα πραγματικό στη ζωή τους. Θα αντιληφθούν την ύπαρξη τους από τη σκοπιά της δημιουργίας. Η κοινωνία της δημιουργίας, η κοινωνία που θα παράγει πλούτο, πολιτισμό, ιδέες, ευτυχία, ευημερία, η κοινωνία που θα καταπολεμά αποτελεσματικά τη φτώχεια, την εξαθλίωση, την περιθωριοποίηση, τη δυστυχία, οριοθετεί το όραμα της αλλαγής, το όραμα ενός καλύτερου αύριο, ενός καλύτερου κόσμου.
Η ατζέντα της αλλαγής βασίζεται σε μια θεμελιώδη αφετηριακή συμφωνία που διέπει τον πυρήνα της σκέψης της. Η αποδοχή αυτής της συμφωνίας αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την πραγμάτωση του περιεχομένου της. Μια υποτυπώδης ανάλυση, όπως αυτή που προηγήθηκε, οδηγεί σε μια θεμελιώδη συλλογική συναντίληψη της υπάρχουσας πραγματικότητας. Η συναντίληψη αυτή αποτελεί την πρώτη συνθήκη. Το δεύτερο στάδιο ανάγεται στη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ προόδου και συντήρησης, προοδευτικού και συντηρητικού πολίτη. «Αφού, λοιπόν, αυτή είναι η υπάρχουσα πραγματικότητα, έφτασε η στιγμή να την αλλάξουμε», το περιεχόμενο της σκέψης της αλλαγής. «Αφού, λοιπόν, αυτή είναι η υπάρχουσα πραγματικότητα, οφείλουμε να προσαρμοστούμε», το μοτίβο της αδράνειας που τελματώνει. Ο φορέας της σκέψης της αλλαγής, ο πολίτης της αλλαγής, συμπυκνώνει τη σκέψη του στη φράση «Καιρός να αλλάξουμε την υπάρχουσα πραγματικότητα», καιρός για αλλαγή.
Ο νέος ρόλος της πολιτικής.
Πράξη πρώτη, ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής στο αρχικό της μέγεθος. Η πολιτική διαδικασία δεν αποτελεί απλή γραφειοκρατική διεκπεραίωση, δεν ορίζεται ως διαχείριση του αποδεκτού. Παράλληλα, δεν είναι προσαρμογή, δείκτες, αριθμοί, δημοσιονομικά μεγέθη, ούτε τετριμμένη διαδικασία εύρεσης πραγματιστικών λύσεων στα πλαίσια της αποτελεσματικότητας. Η πολιτική δεν είναι Lifestyle δεξιώσεις και κοσμικές εκδηλώσεις, μάχη για την καρέκλα και την εξουσία που από αυτήν απορρέει. Η πολιτική δεν είναι δίκτυο κολλητών και φίλων που απλά διαγκωνίζονται για τη νομή της εξουσίας. Η πολιτική είναι μια υπόθεση πολύ σημαντική και σοβαρή για να αφήνεται στα χέρια των μέτριων και των ισορροπιστών. Η πολιτική, πρώτα και πάνω από όλα, είναι υπόθεση των τολμηρών, των τολμηρών ανδρών και των τολμηρών αποφάσεων. Είναι μια συνολική και συλλογική διαδικασία με κέντρο τον άνθρωπο, την κοινωνία, το παρόν και το μέλλον. Στόχος της πολιτικής, να χαράσσει νέους δρόμους πάνω στους οποίους θα βαδίσει ολόκληρη η κοινωνία. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να περιορίζεται σε εργαλειακού τύπου υπηρέτη των απρόσωπων μηχανισμών της αγοράς και της οικονομικής δραστηριότητας. Δεν είναι οι οικονομικές σχέσεις και συναλλαγές αυτές που πρέπει να διαμορφώνουν το περιεχόμενο της ατζέντας του σήμερα και του αύριο. Είναι η πολιτική διαδικασία εκείνη που πρέπει να οδηγεί την κοινωνία στη βάση ενός συνολικού και συλλογικού σχεδίου, στη βάση των αναγκών, των προβλημάτων, των επιδιώξεων της κοινωνίας και των πολιτών που την απαρτίζουν, στη βάση ιδεών και υψηλών ιδανικών για ένα καλύτερο αύριο. Η πολιτική διαδικασία ορίζει την ατζέντα, χαράσσει τον δρόμο, η αγορά, η οικονομική δραστηριότητα, διευρύνουν το περιεχόμενο αυτής της επιλογής, εμπεδώνουν την ισχύ αυτού του δρόμου. Η πολιτική πράξη και σκέψη «προχωρά μπροστά» με στόχους, με σχέδιο, με όραμα, η αγορά ακολουθεί, στο δρόμο που η πολιτική προηγουμένως έχει χαράξει.
Μια νέα αντίληψη για τον πολίτη.
Πράξη δεύτερη, η επαναοριοθέτηση της θέσης του πολίτη στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο άνθρωπος - πολίτης πρέπει να παύσει να αποτελεί απλό εργαλείο στα πλαίσια της οικονομικής και πολιτικής διαδικασίας. Ο άνθρωπος – πολίτης δεν είναι αναλώσιμο υλικό, προϊόν με ημερομηνία λήξης, το οποίο αφού χρησιμοποιηθεί πετιέται στο καλάθι των αχρήστων. Ο άνθρωπος πολίτης δεν είναι το μέσο, είναι ο σκοπός. Οι ανάγκες του, τα προβλήματα του, οι επιδιώξεις του, πρέπει να αποτελέσουν μέτρο της κοινωνικής λειτουργίας*. Η οικονομική δραστηριότητα είναι απαραίτητο να ιδωθεί ως μέσο επιβίωσης και όχι ως σκοπός της ύπαρξης του. Το χρήμα, το κέρδος, να αποτελέσουν μέσο για ένα καλύτερο αύριο, όχι αυτοσκοπό της ζωής του. Η πολιτική οφείλει να θέσει στο κέντρο των αποφάσεων της τον άνθρωπο πολίτη. Είναι καιρός να σταματήσει αυτή η ανόητη διαδικασία της διαρκούς προσαρμογής του στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Προσαρμογή με όρους διαρκούς επιδείνωσης της υπάρχουσας θέσης του. Δεν είναι ο πολίτης αυτός ο οποίος οφείλει να προσαρμόζεται στη νέα πραγματικότητα. Είναι η νέα πραγματικότητα αυτή που οφείλει να προσαρμοστεί στις ανάγκες των πολιτών και της κοινωνίας. Αυτός είναι, άλλωστε, ένας από τους βασικότερους ρόλους της πολιτικής. Ένα συνολικό σχέδιο για την αποκατάσταση της εγγενούς ανισορροπίας που διέπει τον κόσμο.
Για να πραγματωθούν τα ανωτέρω είναι απαραίτητη μια διαδικασία επαναφοράς της εξουσίας πίσω στην πηγή, πίσω στον πολίτη. Οι πολιτικοί σχηματισμοί και οι πολιτικοί οφείλουν να λειτουργούν στο όνομα των πολιτών και της κοινωνίας που αυτοί συγκροτούν και όχι στη βάση ιδιοτελών συμφερόντων. Οφείλουν να απεμπλακούν από την πελατειακή λογική που τελματώνει. Έφτασε ο καιρός να αποτελέσουν και πάλι κύτταρα σκέψης και καθοδήγησης στο παρόν και το μέλλον και όχι κλειστά club στη λογική των φίλων και των κολλητών. Ο άνθρωπος – πολίτης πρέπει να τοποθετηθεί στο κέντρο της σκέψης τους και της καθημερινής πρακτικής τους. Οι μηχανισμοί κοινωνικής λογοδοσίας πρέπει να ενισχυθούν. Το κράτος, η διοίκηση, ο επιχειρηματικός κόσμος, οφείλουν να λογοδοτούν στην κοινωνία των πολιτών. Η εκάστοτε εξουσία, ιδιωτική και δημόσια, οφείλει να λογοδοτεί διαρκώς στο σύνολο της κοινωνίας. Γιατί, η εξουσία δεν είναι σκοπός, είναι μέσο. Μέσο για ένα καλύτερο αύριο, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας.
Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται η ανάγκη διαπαιδαγώγησης του ατόμου ως πολίτη, πρώτα, ως ενεργού πολίτη, έπειτα. Η κοινωνία που οι πολίτες συγκροτούν, η κοινωνία των πολιτών, έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη της κοινωνίας ως μάζας ατόμων, καθώς και του συνόλου ως λαού, μια ισοπεδωτική αντίληψη για τον άνθρωπο και την ύπαρξη. Η έννοια του πολίτη ερείδεται στο γεγονός ότι κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, ως προσωπικότητα, ως ύπαρξη. Το είναι του συγκροτείται από στοιχεία, ξεχωριστά κάθε φορά, από άτομο σε άτομο, τα οποία δεν είναι δυνατό να συμψηφίζονται σε ένα απρόσωπο σύνολο όπως είναι η μάζα. Ως πολίτης ορίζεται το άτομο με ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Το άτομο που έχει αναπτύξει όλες τις εκφάνσεις του χαρακτήρα του, που έχει συνείδηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων του ως μέλος της κοινωνίας, που έχει συνείδηση της ύπαρξης του. Η δε κοινωνία των πολιτών που συγκροτεί, ένα ψηφιδωτό διαφορετικών πολιτισμικών επιρροών, αντιλήψεων, πεποιθήσεων, επιδιώξεων, υπό τη σκέπη μιας κοινής ομπρέλας. Ο άνθρωπος πολίτης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να νοηθεί ως ένα άτομο αποκομμένο από τα κοινωνικά δρώμενα, αποξενωμένο, κλεισμένο στον εαυτό του, αλλά ως ύπαρξη ανοιχτή σε νέες προκλήσεις, στο αύριο, στον κόσμο. Στα πλαίσια αυτά υπεισέρχεται η έννοια του ενεργού πολίτη. Ο πολίτης που κρίνει και επικρίνει, επιδοκιμάζει και αποδοκιμάζει, ελέγχει, πρακτικές, αντιλήψεις, επιλογές προσώπων και σχηματισμών με συλλογικό αντίκτυπο. Ενδιαφέρεται, νοιάζεται, για την πολιτική, τα κοινά προβλήματα, το συλλογικό μέλλον. Η έννοια του πολίτη, του ενεργού πολίτη και τη κοινωνίας που αυτός συγκροτεί, αποτελεί το μαλακό υπογάστριο της διαδικασίας της αλλαγής. Ο άνθρωπος – πολίτης ενσαρκώνει το ιδανικό της διαφορετικότητας και της ανομοιογένειας, της πολυμορφίας και της πολυσυλλεκτικότητας, ως συστατικό στοιχείο προόδου και ευημερίας.
Η ουτοπία ξανά στο προσκήνιο.
Πράξη Τρίτη, η επανεφεύρεση της ουτοπίας.
Κάποτε, ένα μικρό παιδί είχε ρωτήσει ένα σοφό γέροντα.
--«Παππού, τι είναι η ουτοπία;»
-- «Η ουτοπία παιδί μου», του απάντησε εκείνος, «είναι εκείνο το πράγμα, που όταν κάνεις ένα βήμα για να το φτάσεις, εκείνο κάνει δυο βήματα πίσω, και όταν κάνεις ένα ακόμη βήμα, εκείνο κάνει άλλα δυο βήματα πίσω».
--«Ε, τότε, σε τι χρησιμεύει η ουτοπία;», αναρωτήθηκε το παιδί.
--«Η ουτοπία παιδί μου», του απάντησε ο γέροντας, «σε κάνει να βαδίζεις μπροστά».
Έφτασε η στιγμή η κοινωνία να αποκτήσει και πάλι βηματισμό και κατεύθυνση. Να πάψει να κάνει διαρκείς κύκλους γύρω από τον εαυτό της. Έφτασε η στιγμή να δοθεί ένα τέλος στον επαναλαμβανόμενο κύκλο της αδράνειας που τελματώνει. Ορίζοντας την ουτοπία, δεν αναφερόμαστε σε ένα αφηρημένο και απόμακρο θεωρητικό κατασκεύασμα στο χώρο των ιδεών. Αναφερόμαστε σε μια ρεαλιστική ουτοπία, ως συνολικό όραμα, υπό το πρίσμα ενός συλλογικού σχεδίου, για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας. Η επανεφεύρεση της ουτοπίας θα εισάγει την τριμερή διάκριση του χρόνου σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Θα αποκαταστήσει την πολιτική ως υπόθεση αρχών, ιδεών, ιδανικών. Θα εισάγει απώτερο σκοπό στην πολιτική λειτουργία και θα θέσει τέλος στο καθεστώς της μίζερης διαχείρισης. Θα δώσει νόημα και σκοπό στη ζωή των ανθρώπων. Θα αντιμετωπίσει την κρίση ταυτότητας που ορίζει την εποχή μας. Θα δημιουργήσει ένα ισχυρό και συνεκτικό «συλλογικό φαντασιακό». Θα δώσει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να βρουν τη θέση τους στον κόσμο, να προσδιορίσουν το περιεχόμενο της ζωής τους με όρους υπαρξιακούς. Θα κινητοποιήσει τη μεγάλη πλειοψηφία των προοδευτικών πολιτών για τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας θα ενισχύσει την αντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων. Θα αποκαταστήσει την πίστη του ανθρώπου – πολίτη στις δυνάμεις του, στον εαυτό του. Θα του δώσει τη δυνατότητα να ξανακερδίσει τη χαμένη του αξιοπιστία. Θα σημάνει το τέλος της Lifestyle πραγματικότητας και θα εξορθολογήσει τον καταναλωτισμό και τον υλισμό στα πλαίσια μιας υγιούς κοινωνικής λειτουργίας. Θα αποκαταστήσει τη φυσική ροή της κοινωνίας προς το όνειρο. Θα θέσει σε κίνηση την κοινωνία, για ένα καλύτερο αύριο, ένα διαφορετικό κόσμο.
Μια νέα αντίληψη για την λειτουργία της κοινωνίας.
Πράξη τέταρτη, η επαναφορά στο προσκήνιο της αντίληψης της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων. Η λειτουργία της σημερινής κοινωνίας ως ζούγκλας, όπου ο καθένας αγωνίζεται μόνος για επιβίωση και ευημερία έχει παταγωδώς αποτύχει. Ο εγκλωβισμός του ατόμου σε έναν φαύλο κύκλο φθοράς, δυστυχία, περιθωριοποίηση, φτώχεια, ανισότητες, αποτελούν τα χαρακτηριστικότερα επιτεύγματα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης νιώθει ξένος μέσα στο ίδιο του το κοινωνικό περιβάλλον. Έφτασε ο καιρός οι ανωτέρω συσχετισμοί να ανατραπούν. Αποτελεί υποχρέωση κάθε διαδικασίας αλλαγής η συμβολή στην αντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων και όχι ως πεδίο αντιπαράθεσης και σύγκρουσης με όρους ισχύος. Οι ανθρώπινες κοινωνίες θα επιβιώσουν στον 21ο αιώνα μόνο αν ιδωθούν ως «χώροι» ατόμων με κοινά προβλήματα και ανάγκες, ως «τόποι» όπου οι διαφορετικές επιδιώξεις και συμφέροντα συμψηφίζονται παράγοντας μια κοινή συνισταμένη που ευνοεί το σύνολο. Οι σχέσεις των ατόμων στην κοινωνία πρέπει να πάψουν να είναι σχέσεις ανταγωνιστικές, σχέσεις αποκλειστικά βασισμένες στο συμφέρον, αλλά πρέπει να μετεξελιχθούν σε σχέσεις βασισμένες στον κοινό αγώνα των ανθρώπων για επιβίωση σε έναν αφιλόξενο κόσμο. Βέβαια, ίσως το ζήτημα της επιβίωσης να έχει ξεχαστεί και το περιεχόμενο του να έχει μεταβληθεί στην εποχή της αφθονίας, δεν παύει, ωστόσο, να αποτελεί την κυριότερη απειλή για την ανθρωπότητα. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως, όσο πιο ανεπτυγμένος είναι ένα πολιτισμός, τόσο πιο εύκολα καταρρέει, ενώ, παράλληλα, τόσο πιο καταστρεπτικές είναι οι συνέπειες της κατάρρευσης του.
Αντί επιλόγου.
Ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής στο αρχικό της μέγεθος, η επαναοριοθέτηση της θέσης του πολίτη στο κοινωνικό γίγνεσθαι, η διαμόρφωση κουλτούρας ενεργού πολίτη, η αποκαθήλωση της αξίας του χρήματος, η συναντίληψη της κοινωνίας ως κοινότητας ανθρώπων και η επανεφεύρεση της ουτοπίας, αποτελούν το DNA της αλλαγής, ορίζουν τους βασικούς πυλώνες του περιεχομένου της. Η πολιτική θα γίνει και πάλι υπόθεση αρχών, ιδεών, υψηλών ιδανικών. Θα εμπεδωθεί η αντίληψη ότι η πολιτική διαδικασία μπορεί να αλλάξει τα πράγματα. Το ενδιαφέρον για τα κοινά θα αναζωπυρωθεί. Η ατομική και κοινωνική αδιαφορία θα καταπολεμηθεί Τα άτομα θα αρχίσουν και πάλι να ενδιαφέρονται για τα κοινά τους προβλήματα, τις κοινές τους ανάγκες, για τους γύρω τους για τον συνάνθρωπο. Θα αντιληφθούν τη ζωή τους υπό ένα τελείως διαφορετικό πρίσμα. Θα προσδώσουν νόημα πραγματικό στη ζωή τους. Θα αντιληφθούν την ύπαρξη τους από τη σκοπιά της δημιουργίας. Η κοινωνία της δημιουργίας, η κοινωνία που θα παράγει πλούτο, πολιτισμό, ιδέες, ευτυχία, ευημερία, η κοινωνία που θα καταπολεμά αποτελεσματικά τη φτώχεια, την εξαθλίωση, την περιθωριοποίηση, τη δυστυχία, οριοθετεί το όραμα της αλλαγής, το όραμα ενός καλύτερου αύριο, ενός καλύτερου κόσμου.
[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Το Ιδεολογικό Πλαίσιο της Αλλαγής - [2]
Για μια σύγχρονη Κεντρο-Αριστερά
...το κείμενο σύντομα
...το κείμενο σύντομα
[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Το Ιδεολογικό Πλαίσιο της Αλλαγής - [3]
Αριστερά και παγκοσμιοποίηση
Καθώς η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης αποτελεί ίσως το πιο αξιοσημείωτο σημείο της εποχής μας, κρίθηκε σκόπιμο να αφιερωθεί σε αυτήν μια ξεχωριστή ενότητα. Μιλώντας για την παγκοσμιοποίηση, βέβαια, ορίστηκε ως φαινόμενο της εποχής μας. Αυτό δεν είναι απολύτως αληθές. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, στη ουσία, ξεκίνησε από τότε που ο πρώτος άνθρωπος διέσχισε τις ηπείρους. Έλαβε μια πιο σαφή μορφή την χρυσή περίοδο των μεγάλων ανακαλύψεων και εξερευνητικών αποστολών στα πέρατα της οικουμένης, εντάθηκε στα χρόνια της αποικιοκρατίας και του οικονομικού στραγγαλισμού των χωρών του τρίτου κόσμου. Κορύφωση της αποτελεί η περίοδος που ορίζει το τέλος του 20ου αιώνα και η αυγή του 21ου.
Το άνοιγμα των αγορών, η κατάργηση των δασμών, η ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων και αγαθών, με λίγα λόγια, το ελεύθερο εμπόριο πάσης φύσεως «εμπορευμάτων» σε όλο του το μεγαλείο, αποτελούν τη σύγχρονη έκφανση του περιεχομένου της. Έχουν δημιουργήσει μια πρωτοφανή στα χρονικά κινητικότητα χρήματος, προϊόντων και ανθρώπων. Βιομηχανίες με έδρα τις Η.Π.Α., Γάλλο manager, εργοστάσια παραγωγής στην Κίνα, ερευνητικό τμήμα στην Ινδία και τηλεφωνικό κέντρο στο Βιετνάμ, αποτελούν ένα συνηθισμένο παράδειγμα μιας σύγχρονης πολυεθνικής εταιρίας. Ωστόσο, αν εξετάσει κανείς προσεκτικότερα τα πράγματα, θα αντιληφθεί πως στην ουσία μιλάμε για μια διαδικασία οικονομικής παγκοσμιοποίησης, με τις πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις να έρχονται σε δεύτερη μοίρα, ως απόρροια, ή, υποπροϊόντα, του οικονομικού χαρακτήρα και κατεύθυνσης της. Έπειτα, όπως αναφέρθηκε στο πρώτο μέρος της ατζέντας, αυτή η διαδικασία της οικονομικής παγκοσμιοποίησης έχει πολυποίκιλες επιπτώσεις στους πολίτες και τις ανθρώπινες κοινωνίες, ενίοτε ανεξέλεγκτες , ενώ όλοι φαίνεται να έχουν αποδεχθεί την ισχύ της και το αμετάβλητο της πορείας της.
Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται το χρέος ενός σύγχρονου κεντροαριστερού πολιτικού σχηματισμού, υπό το ιδεολογικό φορτίο ενός ρηξικέλευθου μίγματος σοσιαλισμού – εκσυγχρονισμού. Είναι ο έλεγχος της διαδικασίας της οικονομικής παγκοσμιοποίησης προς όφελος των πολιτών. Αναφερόμαστε, όχι σε μια ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση των αγορών, των κερδών, των πολυεθνικών, της φτώχειας, της εξαθλίωσης και της περιθωριοποίησης, αλλά σε μια παγκοσμιοποίηση των πολιτισμών, των κοινωνιών, των πολιτών. Μια παγκοσμιοποίηση με κέντρο τον άνθρωπο, τα προβλήματα του, τις ανάγκες του. Γιατί η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης είναι, πρωτίστως, μια πολιτική και κοινωνική διαδικασία, δευτερευόντως οικονομική. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση οφείλει να προωθείται και να λειτουργεί στα πλαίσια της πολιτικής – κοινωνικής παγκοσμιοποίησης, προς επίρρωση της πρώτης και διεύρυνσης της ισχύος του δρόμου που αυτή έχει χαράξει. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, εν γένει, αποτελεί προϊόν δραστηριότητας ανθρώπων και σε αυτούς πρέπει να κατευθύνονται τα οφέλη της. Δεν αναφερόμαστε στην καταπολέμησης της ως φαινόμενο της σύγχρονης πραγματικότητας, αφού η εκδήλωση του είναι σύμφυτη με την πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών. Αναφερόμαστε σε έλεγχο της πορείας της όχι από τους απρόσωπους μηχανισμούς της αγοράς και του κέρδους, αλλά από τους ανθρώπους, τους πολίτες, την πολιτική εξουσία, με κέντρο τον άνθρωπο και την κοινωνία που αυτός συγκροτεί. Αναφερόμαστε, εν τέλει, σε δράση που θα μεγιστοποιεί τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης για τους φτωχούς, τους περιθωριοποιημένους, τους εξαθλιωμένους και αδικημένους αυτού του πλανήτη.
Είναι χωρίς νόημα, επομένως, η ρητορική των λεγόμενων «κινημάτων κατά της παγκοσμιοποίησης», αφού η παγκοσμιοποίηση ως διαδικασία δεν μπορεί να σταματήσει, ενώ η αντιστροφή της, αποτελεί προάγγελο πολλών δεινών για την ανθρωπότητα. Άλλωστε, το ίδιο το πλαίσιο ιδεών αυτών των κινημάτων εμπεριέχει ένα πηγαίο ενδιαφέρον για τον παράγοντα άνθρωπο, τον συνάνθρωπο και την ποικιλομορφία της διαφορετικότητας. Πρόκειται, επομένως, στην ουσία, για «κινήματα υπέρ της παγκοσμιοποίησης», μιας εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης, αφού αυτό το πηγαίο ενδιαφέρον αποτελεί τον βαθύτερο πυρήνα μιας παγκοσμιοποίησης με κέντρο τον άνθρωπο.
Απέναντι, λοιπόν, σε αυτή την πραγματικότητα, τα πολιτικά κόμματα καλούνται να λάβουν θέση. Η «δεξιά» και ένα μικρό τμήμα της «αριστεράς» την αποδέχονται ως έχει. Ένα σημαντικό τμήμα της «αριστεράς» την απορρίπτει συλλήβδην, οχυρώνεται πίσω από εθνικιστικές θέσεις και ρητορικές, διατυμπανίζει την ανάγκη εγκλεισμού στα εθνικά σύνορα και επιστροφή στον απομονωτισμό. Είναι καθήκον ενός κεντροαριστερού, σοσιαλιστικού και εκσυγχρονιστικού κόμματος να επιλέξει τη μέση οδό, να ορίσει τον τρίτο δρόμο. Να επαναπροσδιορίσει τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης προς όφελος των πολλών, να ελέγξει την πορεία της με κέντρο τον άνθρωπο. Να επιβάλει την εξουσία της κοινωνίας, την πολιτική εξουσία, στην ανεξέλεγκτη οικονομική εξουσία των αγορών και του κέρδους. Να προτάξει την εναλλακτική παγκοσμιοποίηση των πολιτισμών και των πολιτών.
Εν τέλει, η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης αποτελεί ένα μείζον κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό φαινόμενο, δομικό στοιχείο της πορείας των ανθρώπινων κοινωνιών στη νέα εποχή. Μακροπρόθεσμα, το δίπολο αριστερά – δεξιά και το πολιτικό φάσμα θα οριοθετηθούν και επαναπροσδιοριστούν με βάση τον άξονα παγκοσμιοποίηση – εναλλακτική παγκοσμιοποίηση – αντιπαγκοσμιοποίηση. Επιπλέον, κάτι θεμελιώδες. Η διαδικασία της οικονομικής παγκοσμιοποίησης όπως την γνωρίζουμε σήμερα, αποτελεί στην ουσία μια νέα μορφή αποικιοκρατίας, μια νέα μορφή ελέγχου και οικονομικής εξάρτησης των φτωχών και αδυνάτων. Ένα νέο, «ήπιο μέσο» επιρροής προς εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων. Αυτοί που την προωθούν συνιστούν την «κλειστή κάστα» των βιαστών της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτοί που την υφίστανται, τους σύγχρονους δουλοπάροικους σε ένα παγκόσμιο σκλαβοπάζαρο. Ωστόσο, το όλο φαινόμενο δυνητικά θα λειτουργήσει ως μπούμερανγκ. Το τέλος της σημερινής μορφής του είναι ορατό και προδιαγεγραμμένο. Το τέλος της οικονομικής παγκοσμιοποίησης θα επέλθει όταν η φορά της ροής ισχύος θα αντιστραφεί. Όταν οι σημερινοί αποδέκτες των επιπτώσεων της δυτικής χροιάς της, θα αποκτήσουν τα ηνία της ροής της. Όταν, δηλαδή, κινέζικες, ινδικές, εν γένει ασιατικές επιχειρήσεις θα αρχίσουν να εξαγοράζουν τις αντίστοιχες δυτικές και να επεκτείνουν την οικονομική πρωτοκαθεδρία τους. Τότε θα είναι οι ίδιοι οι «Δυτικοί», οι μέχρι πρότινος θιασώτες της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, αυτοί που θα σημάνουν ώρα του οικονομικού εθνικισμού. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, που η τάση θα έχει αντιστραφεί, θα είναι η ώρα για δράση, η ώρα για Αλλαγή, η στιγμή της Αλλαγής. Η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη ξεκινήσει.
Καθώς η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης αποτελεί ίσως το πιο αξιοσημείωτο σημείο της εποχής μας, κρίθηκε σκόπιμο να αφιερωθεί σε αυτήν μια ξεχωριστή ενότητα. Μιλώντας για την παγκοσμιοποίηση, βέβαια, ορίστηκε ως φαινόμενο της εποχής μας. Αυτό δεν είναι απολύτως αληθές. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, στη ουσία, ξεκίνησε από τότε που ο πρώτος άνθρωπος διέσχισε τις ηπείρους. Έλαβε μια πιο σαφή μορφή την χρυσή περίοδο των μεγάλων ανακαλύψεων και εξερευνητικών αποστολών στα πέρατα της οικουμένης, εντάθηκε στα χρόνια της αποικιοκρατίας και του οικονομικού στραγγαλισμού των χωρών του τρίτου κόσμου. Κορύφωση της αποτελεί η περίοδος που ορίζει το τέλος του 20ου αιώνα και η αυγή του 21ου.
Το άνοιγμα των αγορών, η κατάργηση των δασμών, η ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων και αγαθών, με λίγα λόγια, το ελεύθερο εμπόριο πάσης φύσεως «εμπορευμάτων» σε όλο του το μεγαλείο, αποτελούν τη σύγχρονη έκφανση του περιεχομένου της. Έχουν δημιουργήσει μια πρωτοφανή στα χρονικά κινητικότητα χρήματος, προϊόντων και ανθρώπων. Βιομηχανίες με έδρα τις Η.Π.Α., Γάλλο manager, εργοστάσια παραγωγής στην Κίνα, ερευνητικό τμήμα στην Ινδία και τηλεφωνικό κέντρο στο Βιετνάμ, αποτελούν ένα συνηθισμένο παράδειγμα μιας σύγχρονης πολυεθνικής εταιρίας. Ωστόσο, αν εξετάσει κανείς προσεκτικότερα τα πράγματα, θα αντιληφθεί πως στην ουσία μιλάμε για μια διαδικασία οικονομικής παγκοσμιοποίησης, με τις πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις να έρχονται σε δεύτερη μοίρα, ως απόρροια, ή, υποπροϊόντα, του οικονομικού χαρακτήρα και κατεύθυνσης της. Έπειτα, όπως αναφέρθηκε στο πρώτο μέρος της ατζέντας, αυτή η διαδικασία της οικονομικής παγκοσμιοποίησης έχει πολυποίκιλες επιπτώσεις στους πολίτες και τις ανθρώπινες κοινωνίες, ενίοτε ανεξέλεγκτες , ενώ όλοι φαίνεται να έχουν αποδεχθεί την ισχύ της και το αμετάβλητο της πορείας της.
Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται το χρέος ενός σύγχρονου κεντροαριστερού πολιτικού σχηματισμού, υπό το ιδεολογικό φορτίο ενός ρηξικέλευθου μίγματος σοσιαλισμού – εκσυγχρονισμού. Είναι ο έλεγχος της διαδικασίας της οικονομικής παγκοσμιοποίησης προς όφελος των πολιτών. Αναφερόμαστε, όχι σε μια ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση των αγορών, των κερδών, των πολυεθνικών, της φτώχειας, της εξαθλίωσης και της περιθωριοποίησης, αλλά σε μια παγκοσμιοποίηση των πολιτισμών, των κοινωνιών, των πολιτών. Μια παγκοσμιοποίηση με κέντρο τον άνθρωπο, τα προβλήματα του, τις ανάγκες του. Γιατί η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης είναι, πρωτίστως, μια πολιτική και κοινωνική διαδικασία, δευτερευόντως οικονομική. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση οφείλει να προωθείται και να λειτουργεί στα πλαίσια της πολιτικής – κοινωνικής παγκοσμιοποίησης, προς επίρρωση της πρώτης και διεύρυνσης της ισχύος του δρόμου που αυτή έχει χαράξει. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, εν γένει, αποτελεί προϊόν δραστηριότητας ανθρώπων και σε αυτούς πρέπει να κατευθύνονται τα οφέλη της. Δεν αναφερόμαστε στην καταπολέμησης της ως φαινόμενο της σύγχρονης πραγματικότητας, αφού η εκδήλωση του είναι σύμφυτη με την πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών. Αναφερόμαστε σε έλεγχο της πορείας της όχι από τους απρόσωπους μηχανισμούς της αγοράς και του κέρδους, αλλά από τους ανθρώπους, τους πολίτες, την πολιτική εξουσία, με κέντρο τον άνθρωπο και την κοινωνία που αυτός συγκροτεί. Αναφερόμαστε, εν τέλει, σε δράση που θα μεγιστοποιεί τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης για τους φτωχούς, τους περιθωριοποιημένους, τους εξαθλιωμένους και αδικημένους αυτού του πλανήτη.
Είναι χωρίς νόημα, επομένως, η ρητορική των λεγόμενων «κινημάτων κατά της παγκοσμιοποίησης», αφού η παγκοσμιοποίηση ως διαδικασία δεν μπορεί να σταματήσει, ενώ η αντιστροφή της, αποτελεί προάγγελο πολλών δεινών για την ανθρωπότητα. Άλλωστε, το ίδιο το πλαίσιο ιδεών αυτών των κινημάτων εμπεριέχει ένα πηγαίο ενδιαφέρον για τον παράγοντα άνθρωπο, τον συνάνθρωπο και την ποικιλομορφία της διαφορετικότητας. Πρόκειται, επομένως, στην ουσία, για «κινήματα υπέρ της παγκοσμιοποίησης», μιας εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης, αφού αυτό το πηγαίο ενδιαφέρον αποτελεί τον βαθύτερο πυρήνα μιας παγκοσμιοποίησης με κέντρο τον άνθρωπο.
Απέναντι, λοιπόν, σε αυτή την πραγματικότητα, τα πολιτικά κόμματα καλούνται να λάβουν θέση. Η «δεξιά» και ένα μικρό τμήμα της «αριστεράς» την αποδέχονται ως έχει. Ένα σημαντικό τμήμα της «αριστεράς» την απορρίπτει συλλήβδην, οχυρώνεται πίσω από εθνικιστικές θέσεις και ρητορικές, διατυμπανίζει την ανάγκη εγκλεισμού στα εθνικά σύνορα και επιστροφή στον απομονωτισμό. Είναι καθήκον ενός κεντροαριστερού, σοσιαλιστικού και εκσυγχρονιστικού κόμματος να επιλέξει τη μέση οδό, να ορίσει τον τρίτο δρόμο. Να επαναπροσδιορίσει τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης προς όφελος των πολλών, να ελέγξει την πορεία της με κέντρο τον άνθρωπο. Να επιβάλει την εξουσία της κοινωνίας, την πολιτική εξουσία, στην ανεξέλεγκτη οικονομική εξουσία των αγορών και του κέρδους. Να προτάξει την εναλλακτική παγκοσμιοποίηση των πολιτισμών και των πολιτών.
Εν τέλει, η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης αποτελεί ένα μείζον κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό φαινόμενο, δομικό στοιχείο της πορείας των ανθρώπινων κοινωνιών στη νέα εποχή. Μακροπρόθεσμα, το δίπολο αριστερά – δεξιά και το πολιτικό φάσμα θα οριοθετηθούν και επαναπροσδιοριστούν με βάση τον άξονα παγκοσμιοποίηση – εναλλακτική παγκοσμιοποίηση – αντιπαγκοσμιοποίηση. Επιπλέον, κάτι θεμελιώδες. Η διαδικασία της οικονομικής παγκοσμιοποίησης όπως την γνωρίζουμε σήμερα, αποτελεί στην ουσία μια νέα μορφή αποικιοκρατίας, μια νέα μορφή ελέγχου και οικονομικής εξάρτησης των φτωχών και αδυνάτων. Ένα νέο, «ήπιο μέσο» επιρροής προς εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων. Αυτοί που την προωθούν συνιστούν την «κλειστή κάστα» των βιαστών της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτοί που την υφίστανται, τους σύγχρονους δουλοπάροικους σε ένα παγκόσμιο σκλαβοπάζαρο. Ωστόσο, το όλο φαινόμενο δυνητικά θα λειτουργήσει ως μπούμερανγκ. Το τέλος της σημερινής μορφής του είναι ορατό και προδιαγεγραμμένο. Το τέλος της οικονομικής παγκοσμιοποίησης θα επέλθει όταν η φορά της ροής ισχύος θα αντιστραφεί. Όταν οι σημερινοί αποδέκτες των επιπτώσεων της δυτικής χροιάς της, θα αποκτήσουν τα ηνία της ροής της. Όταν, δηλαδή, κινέζικες, ινδικές, εν γένει ασιατικές επιχειρήσεις θα αρχίσουν να εξαγοράζουν τις αντίστοιχες δυτικές και να επεκτείνουν την οικονομική πρωτοκαθεδρία τους. Τότε θα είναι οι ίδιοι οι «Δυτικοί», οι μέχρι πρότινος θιασώτες της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, αυτοί που θα σημάνουν ώρα του οικονομικού εθνικισμού. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, που η τάση θα έχει αντιστραφεί, θα είναι η ώρα για δράση, η ώρα για Αλλαγή, η στιγμή της Αλλαγής. Η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη ξεκινήσει.
Wednesday, March 28, 2007
[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Η Πραγματικότητα Σήμερα -[1]
Μια τελολογική άποψη για τον κόσμο.
Το τέλος ης ουτοπίας.
Το τέλος της ουτοπίας μπορεί να ιδωθεί και ως το τέλος της εμπιστοσύνης του ατόμου στον εαυτό του και της πίστης του σε ένα καλύτερο αύριο.
Η προσπάθεια του ατόμου να μετατρέψει την ουτοπία σε χειροπιαστή πραγματικότητα είχε άδοξο τέλος. Οι δογματικές θεωρίες της μίας και μοναδικής αλήθειας δοκιμάστηκαν και απέτυχαν. Η αδυναμία αυτή του ατόμου να εφαρμόσει στην πράξη συνολικές λύσεις συλλογικής ευημερίας κλόνισαν την πίστη του προς το σύνολο πρώτα, προς τον εαυτό του έπειτα. Από τη στιγμή που το άτομο δεν πιστεύει στις δυνατότητες του συνόλου και δεν το εμπιστεύεται, κλείνεται στον εαυτό του, ρέπει προς την ιδιοτέλεια. Επιχειρεί, δε, να ξανακερδίσει αυτήν την χαμένη εμπιστοσύνη και αξιοπιστία μέσα από έναν διαρκή αγώνα ικανοποίησης ατομικών συμφερόντων και μεγιστοποίησης της προσωπικής του ωφέλειας. Αυτή η απώλεια της εμπιστοσύνης αποτελεί, άλλωστε, μια από τις βασικότερες αιτίες ατομικής και κοινωνικής αδιαφορίας.
Επιχειρώντας να ξανακερδίσει αυτήν την χαμένη προς τον εαυτό του εμπιστοσύνη, το άτομο στρέφει το βλέμμα του στο σήμερα, στην επιβίωση σήμερα, γυρνώντας την πλάτη του στο αύριο. Αυτή η στροφή της σκέψης του ατόμου στο σήμερα το εγκλωβίζει στους νόμους και κανόνες της σημερινής κοινωνίας, στερώντας του τη δυνατότητα να ονειρευτεί ένα καλύτερο κόσμο.
Η αδυναμία του αυτή, που αποτελεί, άλλωστε, φυσική ροπή του, ορίζει το τέλος του «Συλλογικού Ονείρου». Το τέλος του Συλλογικού Ονείρου» σημαίνει το τέλος της ουτοπίας.
Το τέλος των «-ισμών».
Ο ενταφιασμός της ουτοπίας απονεύρωσε τα μεγάλα ιδεολογικά ρεύματα που διακήρυτταν την εμπέδωση της στην πράξη. Ολοκληρωτικές αντιλήψεις για τον άνθρωπο, τις ανάγκες του, τα προβλήματα του, τον τρόπο που αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν, δοκιμάστηκαν και απέτυχαν παταγωδώς. Τέθηκαν, δε, ανεπιστρεπτί, στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Στη νέα εποχή, ο μονολιθικός – μονοπολικός κανόνας της μιας και μοναδικής αλήθειας είναι παρελθόν. Ο νέος κόσμος είναι πολυπολικός. Οι ανάγκες του ανθρώπου και τα προβλήματα του δεν αντιμετωπίζονται με θεωρητικές λύσεις ιδεατού χαρακτήρα, αλλά με ένα πλέγμα πολιτικών πρωτοβουλιών ετερόκλητων ιδεολογικών αφετηριών. Συνολικές θεωρίες όπως αυτές του περασμένου αιώνα έχουν παραδώσει τη σκυτάλη σε νέα ιδεολογικά ρεύματα, νοούμενα ως πλαίσια ιδεών, δηλαδή, ως προοδευτικό άθροισμα αρχών και ιδανικών, αντιλήψεων και πολιτικών, από διαφορετικές θεωρητικές αφετηρίες.
Ο «ολισμός» του «-ισμού» δεν έχει θέση στη Νέα Εποχή. Ζήτω η Νέα Εποχή.
Το τέλος της ιστορίας.
Μετά την πτώση των «Μεγάλων Πειθαρχιών» η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία επικράτησε έναντι του δογματισμού του ενός και του ολοκληρωτισμού της μοναδικής αλήθειας. Οι αρχές του κοινωνικού και πολιτικού φιλελευθερισμού αναδείχθηκαν ως η μόνη αξιόπιστη οδός για πρόοδο και ευημερία.
Εμπεδώθηκε πως η ελευθερία και οι αρχές της δημοκρατίας αποτελούν φυσική ροπή του ανθρώπου και της κοινωνίας. Παράλληλα, έγινε κατανοητό, πως η επικράτηση των παραπάνω δεν μπορεί να διασφαλιστεί με έξωθεν παρέμβαση στο εσωτερικό μιας κοινωνίας. Αντίθετα, αποτελεί εσωτερική υπόθεση της ίδιας της κοινωνίας, αργή, βήμα προς βήμα μεταβολή στα ίδια τα θεμέλια της κοινωνίας, άρρηκτα συνδεδεμένη με το εκάστοτε επίπεδο οικονομικής και πολιτισμικής εξέλιξης της.
Στο βαθμό, λοιπόν, που η ιστορία του ανθρώπου ορίζεται ως ο αγώνας για την αποτίναξη της τυραννίας, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτός ο αγώνας έχει ολοκληρωθεί. Το σύμβολο της καταπίεσης της ανθρωπότητας και του ολοκληρωτισμού έχασε τη μάχη από τη δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία. Η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία έχει κυριαρχήσει ιδεολογικά. Αυτό που απομένει, πλέον, είναι η νομοτελειακή επέκταση της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας σε όλο τον κόσμο. Τα γεγονότα καταδεικνύουν ότι η ιστορία του ανθρώπου έχει φτάσει σε ένα «τέλος», σε έναν απώτερο σκοπό. Βιώνουμε με άλλα λόγια το τέλος της ιστορίας, δεδομένου ότι η «ιστορία» του ολοκληρωτισμού έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της.
Το τέλος ως «αυτοσκοπός».
Η «τελολογική» θεωρία αποτελεί το αποκορύφωμα στην διαρκή προσπάθεια χειραγώγησης και ελέγχου του ατόμου. Αυτό που εν τέλει «διδάσκει» είναι πως η υπάρχουσα οικονομική, κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα είναι ό,τι καλύτερο η ανθρωπότητα έχει ως τώρα να επιδείξει, ή συνολικά μπορεί να επιδείξει. Από τη στιγμή, λοιπόν, που αυτό που υπάρχει σήμερα είναι αποτέλεσμα της φυσικής ροπής του ανθρώπου και εκπλήρωση του σκοπού του, οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής του ή μεταβολής του είναι καθαρή ματαιοπονία. Η ανωτέρω αντίληψη φαίνεται να έχει εμπεδωθεί από την πλειοψηφία της κοινωνίας. Αποδέχεται την υπάρχουσα πραγματικότητα, ενώ την ίδια στιγμή γνωρίζει ότι αυτή δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της. Ο άνθρωπος βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ένα σύστημα του ο οποίου την ισχύ ο ίδιος επιβεβαιώνει. Ο άνθρωπος ανδρείκελο του εαυτού του.
Το τέλος ης ουτοπίας.
Το τέλος της ουτοπίας μπορεί να ιδωθεί και ως το τέλος της εμπιστοσύνης του ατόμου στον εαυτό του και της πίστης του σε ένα καλύτερο αύριο.
Η προσπάθεια του ατόμου να μετατρέψει την ουτοπία σε χειροπιαστή πραγματικότητα είχε άδοξο τέλος. Οι δογματικές θεωρίες της μίας και μοναδικής αλήθειας δοκιμάστηκαν και απέτυχαν. Η αδυναμία αυτή του ατόμου να εφαρμόσει στην πράξη συνολικές λύσεις συλλογικής ευημερίας κλόνισαν την πίστη του προς το σύνολο πρώτα, προς τον εαυτό του έπειτα. Από τη στιγμή που το άτομο δεν πιστεύει στις δυνατότητες του συνόλου και δεν το εμπιστεύεται, κλείνεται στον εαυτό του, ρέπει προς την ιδιοτέλεια. Επιχειρεί, δε, να ξανακερδίσει αυτήν την χαμένη εμπιστοσύνη και αξιοπιστία μέσα από έναν διαρκή αγώνα ικανοποίησης ατομικών συμφερόντων και μεγιστοποίησης της προσωπικής του ωφέλειας. Αυτή η απώλεια της εμπιστοσύνης αποτελεί, άλλωστε, μια από τις βασικότερες αιτίες ατομικής και κοινωνικής αδιαφορίας.
Επιχειρώντας να ξανακερδίσει αυτήν την χαμένη προς τον εαυτό του εμπιστοσύνη, το άτομο στρέφει το βλέμμα του στο σήμερα, στην επιβίωση σήμερα, γυρνώντας την πλάτη του στο αύριο. Αυτή η στροφή της σκέψης του ατόμου στο σήμερα το εγκλωβίζει στους νόμους και κανόνες της σημερινής κοινωνίας, στερώντας του τη δυνατότητα να ονειρευτεί ένα καλύτερο κόσμο.
Η αδυναμία του αυτή, που αποτελεί, άλλωστε, φυσική ροπή του, ορίζει το τέλος του «Συλλογικού Ονείρου». Το τέλος του Συλλογικού Ονείρου» σημαίνει το τέλος της ουτοπίας.
Το τέλος των «-ισμών».
Ο ενταφιασμός της ουτοπίας απονεύρωσε τα μεγάλα ιδεολογικά ρεύματα που διακήρυτταν την εμπέδωση της στην πράξη. Ολοκληρωτικές αντιλήψεις για τον άνθρωπο, τις ανάγκες του, τα προβλήματα του, τον τρόπο που αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν, δοκιμάστηκαν και απέτυχαν παταγωδώς. Τέθηκαν, δε, ανεπιστρεπτί, στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Στη νέα εποχή, ο μονολιθικός – μονοπολικός κανόνας της μιας και μοναδικής αλήθειας είναι παρελθόν. Ο νέος κόσμος είναι πολυπολικός. Οι ανάγκες του ανθρώπου και τα προβλήματα του δεν αντιμετωπίζονται με θεωρητικές λύσεις ιδεατού χαρακτήρα, αλλά με ένα πλέγμα πολιτικών πρωτοβουλιών ετερόκλητων ιδεολογικών αφετηριών. Συνολικές θεωρίες όπως αυτές του περασμένου αιώνα έχουν παραδώσει τη σκυτάλη σε νέα ιδεολογικά ρεύματα, νοούμενα ως πλαίσια ιδεών, δηλαδή, ως προοδευτικό άθροισμα αρχών και ιδανικών, αντιλήψεων και πολιτικών, από διαφορετικές θεωρητικές αφετηρίες.
Ο «ολισμός» του «-ισμού» δεν έχει θέση στη Νέα Εποχή. Ζήτω η Νέα Εποχή.
Το τέλος της ιστορίας.
Μετά την πτώση των «Μεγάλων Πειθαρχιών» η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία επικράτησε έναντι του δογματισμού του ενός και του ολοκληρωτισμού της μοναδικής αλήθειας. Οι αρχές του κοινωνικού και πολιτικού φιλελευθερισμού αναδείχθηκαν ως η μόνη αξιόπιστη οδός για πρόοδο και ευημερία.
Εμπεδώθηκε πως η ελευθερία και οι αρχές της δημοκρατίας αποτελούν φυσική ροπή του ανθρώπου και της κοινωνίας. Παράλληλα, έγινε κατανοητό, πως η επικράτηση των παραπάνω δεν μπορεί να διασφαλιστεί με έξωθεν παρέμβαση στο εσωτερικό μιας κοινωνίας. Αντίθετα, αποτελεί εσωτερική υπόθεση της ίδιας της κοινωνίας, αργή, βήμα προς βήμα μεταβολή στα ίδια τα θεμέλια της κοινωνίας, άρρηκτα συνδεδεμένη με το εκάστοτε επίπεδο οικονομικής και πολιτισμικής εξέλιξης της.
Στο βαθμό, λοιπόν, που η ιστορία του ανθρώπου ορίζεται ως ο αγώνας για την αποτίναξη της τυραννίας, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτός ο αγώνας έχει ολοκληρωθεί. Το σύμβολο της καταπίεσης της ανθρωπότητας και του ολοκληρωτισμού έχασε τη μάχη από τη δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία. Η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία έχει κυριαρχήσει ιδεολογικά. Αυτό που απομένει, πλέον, είναι η νομοτελειακή επέκταση της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας σε όλο τον κόσμο. Τα γεγονότα καταδεικνύουν ότι η ιστορία του ανθρώπου έχει φτάσει σε ένα «τέλος», σε έναν απώτερο σκοπό. Βιώνουμε με άλλα λόγια το τέλος της ιστορίας, δεδομένου ότι η «ιστορία» του ολοκληρωτισμού έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της.
Το τέλος ως «αυτοσκοπός».
Η «τελολογική» θεωρία αποτελεί το αποκορύφωμα στην διαρκή προσπάθεια χειραγώγησης και ελέγχου του ατόμου. Αυτό που εν τέλει «διδάσκει» είναι πως η υπάρχουσα οικονομική, κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα είναι ό,τι καλύτερο η ανθρωπότητα έχει ως τώρα να επιδείξει, ή συνολικά μπορεί να επιδείξει. Από τη στιγμή, λοιπόν, που αυτό που υπάρχει σήμερα είναι αποτέλεσμα της φυσικής ροπής του ανθρώπου και εκπλήρωση του σκοπού του, οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής του ή μεταβολής του είναι καθαρή ματαιοπονία. Η ανωτέρω αντίληψη φαίνεται να έχει εμπεδωθεί από την πλειοψηφία της κοινωνίας. Αποδέχεται την υπάρχουσα πραγματικότητα, ενώ την ίδια στιγμή γνωρίζει ότι αυτή δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της. Ο άνθρωπος βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ένα σύστημα του ο οποίου την ισχύ ο ίδιος επιβεβαιώνει. Ο άνθρωπος ανδρείκελο του εαυτού του.
[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Η Πραγματικότητα Σήμερα - [2]
Η πολιτική στο απόσπασμα – Ο δήμιος της αγοράς
Οι εννοιολογικοί χώροι της πολιτικής και της οικονομίας συνθέτουν από κοινού ένα δυναμικό δίπολο, το οποίο συνιστά την ουσία της τέχνης του κυβερνάν. Το δίπολο αυτό λειτουργεί στο κέντρο της κοινωνικής δραστηριότητας, ως παράγωγο της, καθορίζοντας την κατεύθυνση που αυτή λαμβάνει. Ως μίγμα των εννοιών της πολιτικής και της οικονομίας μπορεί να λειτουργήσει ως ένας απλοποιημένος κανόνας προσδιορισμού πολιτικών σχηματισμών και των διαφόρων ιδεολογικών ρευμάτων στον άξονα αριστερά – δεξιά. Έτσι, λοιπόν, το «περισσότερο πολιτική, λιγότερο οικονομία», σημαίνει «περισσότερο αριστερά»,ενώ το «λιγότερο πολιτική, περισσότερο οικονομία», σημαίνει περισσότερο δεξιά, με την αναφορά στις ανωτέρω έννοιες να γίνεται υπό το πρίσμα του «μεγαλύτερος κρατικός έλεγχος στην οικονομία, περιορισμός της κυριαρχίας της αγοράς», και το αντίστροφο.
Μετά την πτώση των «μεγάλων πειθαρχιών» και το τέλος της «συλλογικής εμπειρίας» μια νέα πραγματικότητα διαμορφώνεται στα πολιτικά πράγματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρατηρείται μια χωρίς προηγούμενο επικυριαρχία του εννοιολογικού χώρου της οικονομίας και των μηχανισμών που αυτήν καθορίζουν, στην πολιτική διαδικασία. Ο οικονομικός φιλελευθερισμός, στην ακραία του μορφή, έχει αναγνωριστεί και υιοθετηθεί ως το μόνο οικονομικό μοντέλο που μπορεί να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ανάπτυξη και ευημερία. Η οικονομία έχει αναχθεί σε αυτοσκοπό. Η διαρκής μεγέθυνση της, η ολοένα αυξανόμενη παραγωγή πλούτου και κέρδους, κέντρο και αυτοσκοπός της ανθρώπινης δραστηριότητας. Δούρειος ίππος αυτής της νέας τάξης πραγμάτων η διαδικασία της ανεξέλεγκτης οικονομικής παγκοσμιοποίησης, ως της μόνης οδού για οικονομική ανάπτυξη και πορεία στη νέα εποχή. Η απελευθέρωση των αγορών, η κατάργηση των φραγμών στη διακίνηση αγαθών και κεφαλαίων, η ιδιωτικοποίηση δημόσιων επιχειρήσεων και υπηρεσιών, η εν γένει πριμοδότηση του ιδιωτικού έναντι του δημόσιου, του ατομικού έναντι του συλλογικού, αποτελούν στις μέρες μας το μόνο αποδεκτό μίγμα πολιτικής για το παρόν και το μέλλον. Οι πολιτικοί, οι πολιτικοί σχηματισμοί και η πολιτική εξουσία συνολικά, φαίνεται να έχουν αποδεχθεί και υιοθετήσει τη νέα αυτή πραγματικότητα, όπως επίσης και το μη αναστρέψιμο της. Η αγορά, η οικονομική δραστηριότητα, διαμορφώνει και καθορίζει τις εξελίξεις, τη ροή των πραγμάτων. Η πολιτική εξουσία ακολουθεί προκειμένου να επιβεβαιώσει την ισχύ αυτών των εξελίξεων και να τις επιβάλλει θεσμικά στην κοινωνία. Είναι η πολιτική εξουσία εκείνη που προωθεί την προσαρμογή της κοινωνίας σε μια πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί έξω και πέρα από αυτήν. Σε μια πραγματικότητα, οδηγός της οποίας είναι η αγορά, η οικονομική δραστηριότητα και οι ανεξέλεγκτοι μηχανισμοί που διέπουν τη λειτουργία της.
Γινόμαστε θεατές ενός πρωτόγνωρου φαινομένου «απολιτικοποίησης» της πολιτικής διαδικασίας και εργαλειοποίησης της στα χέρια της αγοράς. Ο παραδοσιακός ρόλος της πολιτικής, ως οδηγού και διαμορφωτή της υπάρχουσας πραγματικότητας έχει ενταφιαστεί στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Η πολιτική έχει διολισθήσει σε υπηρέτη μιας κυρίαρχης αγοράς, η οποία με τους απρόσωπους και απροσπέλαστους μηχανισμούς της οδηγεί τις ανθρώπινες κοινωνίες στο παρόν και το μέλλον. Υπό το πρίσμα αυτό, η πολιτική διαδικασία έχει αναχθεί σε μια διαχειριστική λειτουργία διεκπεραίωσης γραφειοκρατικών διαδικασιών. Η πολιτική μοιάζει να αυτοχειριάζεται. Ο πολιτικός, με την παραδοσιακή έννοια του όρου, αποτελεί είδος προς εξαφάνιση. Σύγχρονο φαινόμενο ο πολιτικός – διαχειριστής, ο πολιτικός – τεχνοκράτης. Ρόλος του πολιτικού σήμερα, αλλά και του πολιτικού σχηματισμού που αυτός ηγείται, η έννοια της διαρκούς προσαρμογής της κοινωνίας στο ευμετάβλητο διεθνές περιβάλλον και τις διαθέσεις της αγοράς. Το τέλος των οραμάτων, το τέλος της ουτοπίας, σήμανε και το τέλος της πολιτικής, ως συνολικού σχεδίου για το παρόν και το μέλλον, σήμανε το τέλος της πολιτικής ως περιπέτειας ιδεών. Παρατηρείται μια θεμελιώδης μετατόπιση του περιεχομένου της πολιτικής σε αυτό που ονομάζουμε «διαχείριση της καθημερινότητας». Με άλλα λόγια, η έννοια του εφήμερου, του παροδικού, έχει εγκατασταθεί στο κέντρο της πολιτικής διαδικασίας. Ο πολιτικός σήμερα δεν εφαρμόζει συνολικές και συλλογικές λύσεις, οι οποίες θα αντιμετωπίσουν τα μείζονα προβλήματα της κοινωνίας, αλλά διαχειρίζεται τα προβλήματα σήμερα, διαχειρίζεται καταστάσεις σήμερα, διαχειρίζεται την καθημερινότητα, χωρίς καμία μέριμνα για το αύριο. Προωθεί εφήμερες λύσεις υπό το πρίσμα μιας οιονεί αποτελεσματικότητας στη διαχείριση. Όμως, κάθε τι το εφήμερο είναι και αναποτελεσματικό, ενώ η διαχείριση καταστάσεων δεν αποτελεί πολιτική διαδικασία.
Η έννοια της διαχείρισης του εφήμερου λειτουργεί καταστρεπτικά για την πολιτική. Ο σύγχρονος πολιτικός λειτουργεί πραγματιστικά –μόνο. Αθροίζει αιτήματα της πλειοψηφίας και προωθεί συναινετικές λύσεις που υποτίθεται ευνοούν το σύνολο της κοινωνίας. Όμως, όταν μια πολιτική ευνοεί τους πάντες, τότε καταλήγει να μην ευνοεί ουσιαστικά κανέναν. Απλά δημιουργεί την αίσθηση ότι κάτι κινείται, κάτι αλλάζει, χωρίς στην πραγματικότητα να αντιμετωπίζει καμία από τις μεγάλες προκλήσεις της κοινωνίας. Συμπληρωματικά προς την ανωτέρω θεώρηση λειτουργεί και η έννοια της πολιτικής ως διαχείρισης του αποδεκτού, αυτού που πλειοψηφία πριμοδοτεί και «η κοινωνία θέλει». Οι μηχανισμοί διαμόρφωσης και ανάλυσης της καθημερινότητας κατέχουν βαρύνοντα ρόλο. Στη νέα εποχή, το αποδεκτό, αυτό που επιθυμεί η κοινή γνώμη, όπως εκφράζεται μέσα από τις δημοσκοπήσεις, το επίκαιρο, όπως διαμορφώνεται από τα τηλεπαράθυρα, και το τηλεκοντρόλ, όπως αυτό εκφράζεται από τους δείκτες τηλεθέασης, συντάσσουν την πολιτική ατζέντα του σήμερα και του αύριο, διαμορφώνουν πολιτικές, στρατηγικές, στόχους.
Στα πλαίσια αυτά διαμορφώνεται το πολιτικό φάσμα της νέα εποχής. Η τάση ομογενοποίησης των εφαρμοζόμενων πολιτικών από τους μεγάλους πολιτικούς σχηματισμούς, η αποδοχή ενός μόνο μοντέλου οικονομικής και πολιτικής διακυβέρνησης, ο ενταφιασμός των συνολικών και συλλογικών σχεδίων, το τέλος των ιδεών, ο πραγματισμός, ο υποβιβασμός της πολιτικής στη σφαίρα της διαχείρισης, η έννοια του εφήμερου στην πολιτική διαδικασία και η αίσθηση ότι η πολιτική δεν διαμορφώνει καταστάσεις, δεν μπορεί να επηρεάσει τη ροή των πραγμάτων, αλλά περιορίζεται στην επιβεβαίωση της ισχύος της αγοράς, σηματοδότησαν μια πρωτοφανή στροφή του εκλογικού σώματος στο κέντρο του πολιτικού φάσματος. Παράλληλα, αυτός ο ευτελισμός της πολιτικής διαδικασίας απομάκρυνε σημαντικό τμήμα πολιτών από τα πολιτικά πράγματα και ενέτεινε τα φαινόμενα πολιτικής και κοινωνικής αδιαφορίας.
Το κέντρο του πολιτικού φάσματος, ως ιδεολογικός χώρος ταυτίζεται με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά. Σημασία δεν έχει ποια είναι η απόχρωση μιας πολιτικής, ποιο είναι το πλαίσιο αναφοράς της και ποια η κατεύθυνση που προσδίδει στη κοινωνία, αλλά ο βαθμός που αντιμετωπίζει τα προβλήματα σήμερα στα πλαίσια μιας οιονεί αποτελεσματικότητας, χωρίς μέριμνα για το αύριο. Το κέντρο του πολιτικού φάσματος είναι ένας χυλός ιδεών, αντιλήψεων, αιτημάτων προσδοκιών, επιδιώξεων, με συνδετικό κρίκο την καλή οικονομική διαχείριση. Το προφίλ του πολιτικού σχηματισμού που απευθύνεται σε αυτό, είναι ενός light κόμματος χωρίς σαφή προγραμματικό λόγο και πλαίσιο εκκίνησης, που απλά αφουγκράζεται τις κοινωνικές ανάγκες, αθροίζει αιτήματα και προωθεί εφήμερες διαχειριστικές πολιτικές στα πλαίσια της αποτελεσματικότητας. Ο δε πολίτης του κέντρου του πολιτικού φάσματος ορίζεται ως ο πραγματιστής του μεσαίου χώρου. Αυτός, δηλαδή, ο ρεαλιστής, που απομυθοποιεί την πολιτική και την αποκαθηλώνει στο χαμηλό επίπεδο της διαχείρισης του αποδεκτού. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει σαφής ο διαχωρισμός μεταξύ κοινωνικού κέντρου και μεσαίου χώρου. Το κοινωνικό κέντρο αναφέρεται σε πολιτικές ιδέες και αντιλήψεις που έχουν να κάνουν με τη λογική του μηδενικού αθροίσματος και της ήσσονος προσπάθειας. Στο κοινωνικό κέντρο, οι αντιτιθέμενες επιδιώξεις και αιτήματα συμψηφίζονται παράγοντας εν τέλει μια μηδενική συνισταμένη. Δεδομένου ότι όλοι ικανοποιούνται, στην ουσία δεν ευνοείται κανείς. Εν τέλει, τα γενικότερα ιδεολογικά μακροβούτια στα λιμνάζοντα νερά του μεσαίου χώρου, αποτυπώνουν την κοσμοαντίληψη του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη για τη ζωή. Απόλαυση της στιγμής, «άκρατος πραγματισμός», διαχείριση σήμερα, αποσπασματική αντιμετώπιση των προβλημάτων, εφήμερες λύσεις με παροδικό χαρακτήρα, ανυπαρξία συνολικού σχεδιασμού για το μέλλον.
Συνολικά, στην πολιτική σκηνή, διαμορφώνονται δύο κυρίαρχα μπλοκ πολιτικών σχηματισμών. Από τη μια αυτών που αποδέχονται την υπάρχουσα πραγματικότητα και το μη αναστρέψιμο της, δηλαδή, τη διαδικασία της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και την κυριαρχία της αγοράς στην πολιτική διαδικασία, διαμορφώνοντας ανάλογα την πολιτική τους. Από την άλλη, των πολιτικών σχηματισμών που δεν αποδέχονται την υπάρχουσα πραγματικότητα, κλείνονται στο καβούκι τους, εκφέρουν έναν στείρα «καταγγελτικό» και αντιδραστικό λόγο, οχυρώνονται σε εθνικιστικές αντιλήψεις. Κοινή συνισταμένη των δύο αυτών μπλοκ η αδυναμία τους να προτείνουν ένα ρηξικέλευθο μείγμα πολιτικής που θα οδηγήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες στο μέλλον.
Οι εννοιολογικοί χώροι της πολιτικής και της οικονομίας συνθέτουν από κοινού ένα δυναμικό δίπολο, το οποίο συνιστά την ουσία της τέχνης του κυβερνάν. Το δίπολο αυτό λειτουργεί στο κέντρο της κοινωνικής δραστηριότητας, ως παράγωγο της, καθορίζοντας την κατεύθυνση που αυτή λαμβάνει. Ως μίγμα των εννοιών της πολιτικής και της οικονομίας μπορεί να λειτουργήσει ως ένας απλοποιημένος κανόνας προσδιορισμού πολιτικών σχηματισμών και των διαφόρων ιδεολογικών ρευμάτων στον άξονα αριστερά – δεξιά. Έτσι, λοιπόν, το «περισσότερο πολιτική, λιγότερο οικονομία», σημαίνει «περισσότερο αριστερά»,ενώ το «λιγότερο πολιτική, περισσότερο οικονομία», σημαίνει περισσότερο δεξιά, με την αναφορά στις ανωτέρω έννοιες να γίνεται υπό το πρίσμα του «μεγαλύτερος κρατικός έλεγχος στην οικονομία, περιορισμός της κυριαρχίας της αγοράς», και το αντίστροφο.
Μετά την πτώση των «μεγάλων πειθαρχιών» και το τέλος της «συλλογικής εμπειρίας» μια νέα πραγματικότητα διαμορφώνεται στα πολιτικά πράγματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρατηρείται μια χωρίς προηγούμενο επικυριαρχία του εννοιολογικού χώρου της οικονομίας και των μηχανισμών που αυτήν καθορίζουν, στην πολιτική διαδικασία. Ο οικονομικός φιλελευθερισμός, στην ακραία του μορφή, έχει αναγνωριστεί και υιοθετηθεί ως το μόνο οικονομικό μοντέλο που μπορεί να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ανάπτυξη και ευημερία. Η οικονομία έχει αναχθεί σε αυτοσκοπό. Η διαρκής μεγέθυνση της, η ολοένα αυξανόμενη παραγωγή πλούτου και κέρδους, κέντρο και αυτοσκοπός της ανθρώπινης δραστηριότητας. Δούρειος ίππος αυτής της νέας τάξης πραγμάτων η διαδικασία της ανεξέλεγκτης οικονομικής παγκοσμιοποίησης, ως της μόνης οδού για οικονομική ανάπτυξη και πορεία στη νέα εποχή. Η απελευθέρωση των αγορών, η κατάργηση των φραγμών στη διακίνηση αγαθών και κεφαλαίων, η ιδιωτικοποίηση δημόσιων επιχειρήσεων και υπηρεσιών, η εν γένει πριμοδότηση του ιδιωτικού έναντι του δημόσιου, του ατομικού έναντι του συλλογικού, αποτελούν στις μέρες μας το μόνο αποδεκτό μίγμα πολιτικής για το παρόν και το μέλλον. Οι πολιτικοί, οι πολιτικοί σχηματισμοί και η πολιτική εξουσία συνολικά, φαίνεται να έχουν αποδεχθεί και υιοθετήσει τη νέα αυτή πραγματικότητα, όπως επίσης και το μη αναστρέψιμο της. Η αγορά, η οικονομική δραστηριότητα, διαμορφώνει και καθορίζει τις εξελίξεις, τη ροή των πραγμάτων. Η πολιτική εξουσία ακολουθεί προκειμένου να επιβεβαιώσει την ισχύ αυτών των εξελίξεων και να τις επιβάλλει θεσμικά στην κοινωνία. Είναι η πολιτική εξουσία εκείνη που προωθεί την προσαρμογή της κοινωνίας σε μια πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί έξω και πέρα από αυτήν. Σε μια πραγματικότητα, οδηγός της οποίας είναι η αγορά, η οικονομική δραστηριότητα και οι ανεξέλεγκτοι μηχανισμοί που διέπουν τη λειτουργία της.
Γινόμαστε θεατές ενός πρωτόγνωρου φαινομένου «απολιτικοποίησης» της πολιτικής διαδικασίας και εργαλειοποίησης της στα χέρια της αγοράς. Ο παραδοσιακός ρόλος της πολιτικής, ως οδηγού και διαμορφωτή της υπάρχουσας πραγματικότητας έχει ενταφιαστεί στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Η πολιτική έχει διολισθήσει σε υπηρέτη μιας κυρίαρχης αγοράς, η οποία με τους απρόσωπους και απροσπέλαστους μηχανισμούς της οδηγεί τις ανθρώπινες κοινωνίες στο παρόν και το μέλλον. Υπό το πρίσμα αυτό, η πολιτική διαδικασία έχει αναχθεί σε μια διαχειριστική λειτουργία διεκπεραίωσης γραφειοκρατικών διαδικασιών. Η πολιτική μοιάζει να αυτοχειριάζεται. Ο πολιτικός, με την παραδοσιακή έννοια του όρου, αποτελεί είδος προς εξαφάνιση. Σύγχρονο φαινόμενο ο πολιτικός – διαχειριστής, ο πολιτικός – τεχνοκράτης. Ρόλος του πολιτικού σήμερα, αλλά και του πολιτικού σχηματισμού που αυτός ηγείται, η έννοια της διαρκούς προσαρμογής της κοινωνίας στο ευμετάβλητο διεθνές περιβάλλον και τις διαθέσεις της αγοράς. Το τέλος των οραμάτων, το τέλος της ουτοπίας, σήμανε και το τέλος της πολιτικής, ως συνολικού σχεδίου για το παρόν και το μέλλον, σήμανε το τέλος της πολιτικής ως περιπέτειας ιδεών. Παρατηρείται μια θεμελιώδης μετατόπιση του περιεχομένου της πολιτικής σε αυτό που ονομάζουμε «διαχείριση της καθημερινότητας». Με άλλα λόγια, η έννοια του εφήμερου, του παροδικού, έχει εγκατασταθεί στο κέντρο της πολιτικής διαδικασίας. Ο πολιτικός σήμερα δεν εφαρμόζει συνολικές και συλλογικές λύσεις, οι οποίες θα αντιμετωπίσουν τα μείζονα προβλήματα της κοινωνίας, αλλά διαχειρίζεται τα προβλήματα σήμερα, διαχειρίζεται καταστάσεις σήμερα, διαχειρίζεται την καθημερινότητα, χωρίς καμία μέριμνα για το αύριο. Προωθεί εφήμερες λύσεις υπό το πρίσμα μιας οιονεί αποτελεσματικότητας στη διαχείριση. Όμως, κάθε τι το εφήμερο είναι και αναποτελεσματικό, ενώ η διαχείριση καταστάσεων δεν αποτελεί πολιτική διαδικασία.
Η έννοια της διαχείρισης του εφήμερου λειτουργεί καταστρεπτικά για την πολιτική. Ο σύγχρονος πολιτικός λειτουργεί πραγματιστικά –μόνο. Αθροίζει αιτήματα της πλειοψηφίας και προωθεί συναινετικές λύσεις που υποτίθεται ευνοούν το σύνολο της κοινωνίας. Όμως, όταν μια πολιτική ευνοεί τους πάντες, τότε καταλήγει να μην ευνοεί ουσιαστικά κανέναν. Απλά δημιουργεί την αίσθηση ότι κάτι κινείται, κάτι αλλάζει, χωρίς στην πραγματικότητα να αντιμετωπίζει καμία από τις μεγάλες προκλήσεις της κοινωνίας. Συμπληρωματικά προς την ανωτέρω θεώρηση λειτουργεί και η έννοια της πολιτικής ως διαχείρισης του αποδεκτού, αυτού που πλειοψηφία πριμοδοτεί και «η κοινωνία θέλει». Οι μηχανισμοί διαμόρφωσης και ανάλυσης της καθημερινότητας κατέχουν βαρύνοντα ρόλο. Στη νέα εποχή, το αποδεκτό, αυτό που επιθυμεί η κοινή γνώμη, όπως εκφράζεται μέσα από τις δημοσκοπήσεις, το επίκαιρο, όπως διαμορφώνεται από τα τηλεπαράθυρα, και το τηλεκοντρόλ, όπως αυτό εκφράζεται από τους δείκτες τηλεθέασης, συντάσσουν την πολιτική ατζέντα του σήμερα και του αύριο, διαμορφώνουν πολιτικές, στρατηγικές, στόχους.
Στα πλαίσια αυτά διαμορφώνεται το πολιτικό φάσμα της νέα εποχής. Η τάση ομογενοποίησης των εφαρμοζόμενων πολιτικών από τους μεγάλους πολιτικούς σχηματισμούς, η αποδοχή ενός μόνο μοντέλου οικονομικής και πολιτικής διακυβέρνησης, ο ενταφιασμός των συνολικών και συλλογικών σχεδίων, το τέλος των ιδεών, ο πραγματισμός, ο υποβιβασμός της πολιτικής στη σφαίρα της διαχείρισης, η έννοια του εφήμερου στην πολιτική διαδικασία και η αίσθηση ότι η πολιτική δεν διαμορφώνει καταστάσεις, δεν μπορεί να επηρεάσει τη ροή των πραγμάτων, αλλά περιορίζεται στην επιβεβαίωση της ισχύος της αγοράς, σηματοδότησαν μια πρωτοφανή στροφή του εκλογικού σώματος στο κέντρο του πολιτικού φάσματος. Παράλληλα, αυτός ο ευτελισμός της πολιτικής διαδικασίας απομάκρυνε σημαντικό τμήμα πολιτών από τα πολιτικά πράγματα και ενέτεινε τα φαινόμενα πολιτικής και κοινωνικής αδιαφορίας.
Το κέντρο του πολιτικού φάσματος, ως ιδεολογικός χώρος ταυτίζεται με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά. Σημασία δεν έχει ποια είναι η απόχρωση μιας πολιτικής, ποιο είναι το πλαίσιο αναφοράς της και ποια η κατεύθυνση που προσδίδει στη κοινωνία, αλλά ο βαθμός που αντιμετωπίζει τα προβλήματα σήμερα στα πλαίσια μιας οιονεί αποτελεσματικότητας, χωρίς μέριμνα για το αύριο. Το κέντρο του πολιτικού φάσματος είναι ένας χυλός ιδεών, αντιλήψεων, αιτημάτων προσδοκιών, επιδιώξεων, με συνδετικό κρίκο την καλή οικονομική διαχείριση. Το προφίλ του πολιτικού σχηματισμού που απευθύνεται σε αυτό, είναι ενός light κόμματος χωρίς σαφή προγραμματικό λόγο και πλαίσιο εκκίνησης, που απλά αφουγκράζεται τις κοινωνικές ανάγκες, αθροίζει αιτήματα και προωθεί εφήμερες διαχειριστικές πολιτικές στα πλαίσια της αποτελεσματικότητας. Ο δε πολίτης του κέντρου του πολιτικού φάσματος ορίζεται ως ο πραγματιστής του μεσαίου χώρου. Αυτός, δηλαδή, ο ρεαλιστής, που απομυθοποιεί την πολιτική και την αποκαθηλώνει στο χαμηλό επίπεδο της διαχείρισης του αποδεκτού. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει σαφής ο διαχωρισμός μεταξύ κοινωνικού κέντρου και μεσαίου χώρου. Το κοινωνικό κέντρο αναφέρεται σε πολιτικές ιδέες και αντιλήψεις που έχουν να κάνουν με τη λογική του μηδενικού αθροίσματος και της ήσσονος προσπάθειας. Στο κοινωνικό κέντρο, οι αντιτιθέμενες επιδιώξεις και αιτήματα συμψηφίζονται παράγοντας εν τέλει μια μηδενική συνισταμένη. Δεδομένου ότι όλοι ικανοποιούνται, στην ουσία δεν ευνοείται κανείς. Εν τέλει, τα γενικότερα ιδεολογικά μακροβούτια στα λιμνάζοντα νερά του μεσαίου χώρου, αποτυπώνουν την κοσμοαντίληψη του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη για τη ζωή. Απόλαυση της στιγμής, «άκρατος πραγματισμός», διαχείριση σήμερα, αποσπασματική αντιμετώπιση των προβλημάτων, εφήμερες λύσεις με παροδικό χαρακτήρα, ανυπαρξία συνολικού σχεδιασμού για το μέλλον.
Συνολικά, στην πολιτική σκηνή, διαμορφώνονται δύο κυρίαρχα μπλοκ πολιτικών σχηματισμών. Από τη μια αυτών που αποδέχονται την υπάρχουσα πραγματικότητα και το μη αναστρέψιμο της, δηλαδή, τη διαδικασία της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και την κυριαρχία της αγοράς στην πολιτική διαδικασία, διαμορφώνοντας ανάλογα την πολιτική τους. Από την άλλη, των πολιτικών σχηματισμών που δεν αποδέχονται την υπάρχουσα πραγματικότητα, κλείνονται στο καβούκι τους, εκφέρουν έναν στείρα «καταγγελτικό» και αντιδραστικό λόγο, οχυρώνονται σε εθνικιστικές αντιλήψεις. Κοινή συνισταμένη των δύο αυτών μπλοκ η αδυναμία τους να προτείνουν ένα ρηξικέλευθο μείγμα πολιτικής που θα οδηγήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες στο μέλλον.
[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Η Πραγματικότητα Σήμερα - [3]
Ο σύγχρονος άνθρωπος και η κοινωνία σήμερα.
Η αποτυχία της «συλλογικής εμπειρίας» του προηγούμενου αιώνα σφράγισε ανεξίτηλα τη μοίρα του σύγχρονου ανθρώπου-πολίτη. Το τέλος της ουτοπίας, το συνακόλουθο τέλος της ιστορίας και των μεγάλων «-ισμών» αποτέλεσε ορόσημο στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς του, στο περιεχόμενο των επιδιώξεων του, στα μέσα τους σκοπούς της ύπαρξης του.
Το συλλογικό ιδεώδες έχει πλέον απολέσει την εμπιστοσύνη του. Η απώλεια της εμπιστοσύνης επεκτείνεται και στον εαυτό του, στην ικανότητα του να δρα συλλογικά, να εφαρμόζει συλλογικές λύσεις. Η απώλεια αυτής της εμπιστοσύνης σηματοδοτεί τη στροφή προς τον εαυτό, τη στροφή προς «τα μέσα». Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης σφραγίζει τη ζωή του επιχειρώντας να ανακτήσει αυτή τη χαμένη προς τον εαυτό του εμπιστοσύνη. Η προσπάθεια αυτή ενισχύεται από την αντίληψη, ότι οποιαδήποτε συλλογική προσπάθεια με εν δυνάμει συλλογικό όφελος είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία.
Για να πετύχει την ανωτέρω αυτοεπιβεβαίωση ρέπει προς την ιδιοτέλεια. Κοινή συνισταμένη των πράξεων του η μεγιστοποίηση της ατομικής του ευημερίας, no matter the cost. Ως μέτρο ευημερίας ορίζει την κατανάλωση υλικών αγαθών, άρα την παραγωγή και κατοχή χρήματος. Επιδίδεται, λοιπόν, σε έναν ανηλεή αγώνα παραγωγής και κατοχής χρήματος προσπαθώντας να επιβεβαιώσει, ανταγωνιστικά με τους άλλους, την ισχύ της ύπαρξης του. Ξοδεύει όλη του την ενέργεια επιδιδόμενος σε έναν άκρατο υλισμό, στα πλαίσια μιας καταναλωτικής κοινωνίας. Ωστόσο, αυτός ο τρόπος θεώρησης των πραγμάτων εγκλωβίζει τον σύγχρονο άνθρωπο – πολίτη σε μια κυκλικά επαναλαμβανόμενη φθοροποιό διαδικασία. Παράγει χρήμα, χρησιμοποιεί αυτό το χρήμα για την απόκτηση υλικών αγαθών, αναπαράγει χρήμα. Αναζητεί την ικανοποίηση και την ευτυχία σε εφήμερα πράγματα. Ως εκ τούτου, εφήμερη και παροδική είναι η ικανοποίηση και η ευτυχία που αυτά του προσφέρουν.
Το εφήμερο, πλέον, έχει αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη. Ζει για τη στιγμή, ζει για την επόμενη μέρα. Πέρα από αυτόν τον χρονικό ορίζοντα αδιαφορεί. Ανάλογος με την ανωτέρω θεώρηση είναι και ο τρόπος που αυτόν τον στενό χρονικό ορίζοντα θέλει να εκμεταλλευτεί. Η ιδεολογία του «χαβαλέ», η αντίληψη του «να περνάμε καλά» αποτελούν σήμερα κυρίαρχα κοινωνικά ρεύματα. Οι τρόποι διασκέδασης της στιγμής, ωστόσο, είναι πεπερασμένοι. Για το λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η τάση των ατόμων να καταφεύγουν μαζικά σε καινούργιες «επινοήσεις», πιο ακραίες μορφές διασκέδασης που εκτοξεύουν την αδρεναλίνη στα ύψη. Άλλωστε, η αναζήτηση ακραίων μορφών εκμετάλλευσης της στιγμής, αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, συνθήκη ισορροπίας σε έναν έντονο τρόπο ζωής και εργασίας που έχει και πολύ καιρό ξεπεράσει τα όρια του φυσιολογικού.
Το τέλος της «συλλογικής εμπειρίας» είχε ως αποτέλεσμα την κρίση του «συλλογικού μας φαντασιακού». Η κρίση αυτή επιμεριστικά μεταδόθηκε στο «ατομικό φαντασιακό» των ανθρώπων. Η κρίση του «ατομικού φαντασιακού» έγινε αντιληπτή ως κρίση ταυτότητας. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης αδυνατεί να αντιληφθεί το βαθύτερο νόημα της ζωής του. Αδυνατεί να ορίσει τα μέσα και τους σκοπούς της ύπαρξης του. Αδυνατεί να αντιληφθεί τη θέση του στο συλλογικό γίγνεσθαι και να εντάξει τον εαυτό του σε αυτό. Αδυνατεί να ορίσει το ρόλο του στην πορεία της ανθρωπότητας. Η στροφή «προς τα μέσα», προς τον εαυτό, είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της ικανότητας του να σκέφτεται συλλογικά, οικουμενικά. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης δεν πιστεύει σε αρχές και ιδανικά, στο όνομα των οποίων αναπτύχθηκε και επιβίωσε η σύγχρονη κοινωνία, γιατί, απλούστατα, η πίστη αυτή «τελείωσε» μαζί με το τέλος της ουτοπίας, πέθανε μαζί με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Ο σύγχρονος άνθρωπος πολίτης προσπαθεί εναγωνίως να νοηματοδοτήσει τη ζωή του, να εντάξει την ύπαρξη του σε ένα ευρύτερο, συνολικό σχέδιο για το παρόν και το μέλλον. Προσπαθεί, έντρομος από την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας στην οποία ζει και το ευμετάβλητο της υφής της, να βρει ένα στήριγμα, ένα αποκούμπι, μια νησίδα σταθερότητας, ασφάλειας, ευημερίας και ευτυχίας.
Η κρίση του συλλογικού και ατομικού φαντασιακού, η κρίση εμπιστοσύνης του ατόμου προς τον εαυτό του και η συνακόλουθη κρίση ταυτότητας αποτελούν μερικές από τις κυριότερες αιτίες της ατομικής και συλλογικής μας αδιαφορίας. Αδιαφορίας απέναντι στο συλλογικό μας μέλλον, σε κάθε τι που βρίσκεται έξω από το στενό ορίζοντα της σκέψης μας και της ζωής μας. Αδιαφορίας απέναντι στο μέλλον, ένα μέλλον που έχει καταστεί πλέον αδιανόητο, αφού δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε παρά ως προέκταση του παρόντος. Η κοινωνία της αδιαφορίας και του εθελότυφλου ατομισμού είναι γεγονός. Η γενικότερη πορεία της είναι ανάλογη με την κατεύθυνση που η ανθρωπότητα έχει προσδώσει στην ύπαρξη της. Η κοινωνία δεν βαδίζει μπροστά στα πλαίσια ενός συνολικού σχεδίου. Αντιθέτως, μοιάζει να κάνει διαρκείς κύκλους γύρω από τον εαυτό της, αναζητώντας μάταια σκοπό και κατεύθυνση.
Ο τύπος ανθρώπου που κυριαρχεί και προβάλλεται ως πρότυπο της σύγχρονης κοινωνίας προσυπογράφει τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της. Προβάλλεται το πρότυπο ενός ανθρώπου ο οποίος έχει ως μοναδικό οδηγό το ατομικό του συμφέρον, στο βωμό του οποίου όλα επιτρέπονται και τίποτα δεν είναι επιλήψιμο. Οι κοινωνικές σχέσεις είναι σχέσεις συμφέροντος. Η εκδήλωση ενδιαφέροντος προς τον συνάνθρωπο είναι εκδήλωση συμφέροντος. Η «επιφάνεια» πριμοδοτείται, το «βάθος» τίθεται στο περιθώριο. Σημασία δεν έχει ποιο είναι το περιεχόμενο της σκέψης σου, σε τι πιστεύεις, τι αρχές και ιδανικά ενστερνίζεσαι, ποια απορρίπτεις. Σημασία δεν έχει ποιος είσαι, αλλά πως προβάλλεις τον εαυτό σου στους άλλους και τι τους κάνεις να πιστεύουν ότι είσαι. Πριμοδοτείται αυτός που ξέρει να «πουλά» καλά τον εαυτό του, αυτός που ξέρει να υποκρίνεται. Πρότυπο ο άνθρωπος ηθοποιός. Πρότυπο ο άνθρωπος που πετυχαίνει το σκοπό του, ανεξάρτητα από τα μέσα που χρησιμοποιεί για να το πράξει αυτό. Και αν με τα «έργα και ημέρες» του βλάπτει τους γύρω του και το σύνολο, ε, τότε… μαγκιά του.
Για το σύγχρονο τύπο ανθρώπου, το στιλ, το άρωμα, το φαίνεσθε, η εικόνα, αποτελούν θεμελιώδη όρο ύπαρξης. Ζούμε σε μια κοινωνία που πριμοδοτεί την «επιφάνεια» και θέτει στο περιθώριο το «βάθος». Κοινή συνισταμένη όλων αυτών η ιδεοληψία του Lifestyle, ως κυρίαρχο κοινωνικό ρεύμα της εποχής μας. Glamour δεξιώσεις, κοσμικές εκδηλώσεις, βιτριολικές κοινωνικές σχέσεις αγάπης και μίσους. Στιλ, άρωμα, ομορφιά, χρήμα, ζωή στα όρια. Λιμνάζοντα απόνερα μιας κοινωνίας που παραπαίει. Όλοι προσπαθούν να γίνουν «κάποιοι», διάσημοι, γνωστοί. «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;», ή, «Είμαι ο…(κάποιος)», το υπαρξιακό όνειρο του Νεοέλληνα. Η ζωή των διασημοτήτων στο μικροσκόπιο. Ο μέσος πολίτης προσπαθεί να βρει σημεία επαφής μεταξύ της πραγματικότητας που βιώνει και αυτού που θα ήθελε να γίνει. Ανακατεύοντας τα σκουπίδια των διάσημων πρωταγωνιστών της Lifestyle πραγματικότητας επιχειρεί να ορίσει τη ζωή του ως αντανάκλαση της ζωής εκείνων που θαυμάζει. Εν τέλει, σε μια εποχή έκπτωσης αρχών, ιδανικών, νοημάτων, συμβόλων, σε μια εποχή που τίποτα δεν εμπνέει, ενώ η ικανότητα του ανθρώπου να ονειρεύεται έχει ευνουχιστεί, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν πράττει τίποτα περισσότερο από το να αναζητεί καινούργια σύμβολα που να νοηματοδοτούν τη ζωή του, που να αντικατοπτρίζουν εκείνη την ιδεατή πραγματικότητα που θα ήθελε να ζήσει. Καινούργια σύμβολα που θα αποκαταστήσουν τη ροπή του προς του όνειρο και την ικανότητα του να αγγίξει την ευτυχία.
Παραφυάδα της Lifestyle πραγματικότητας αποτελεί η έννοια «κοινωνία του θεάματος». Μια διαρκής, κυκλικά επαναλαμβανόμενη παρέλαση προσώπων η ζωή των οποίων μπαίνει στο μικροσκόπιο. Κάθε πρόσωπο έχει κάτι καινούργιο να προσφέρει, κάτι διαφορετικό να προσδώσει στην άχρωμη και άοσμη πραγματικότητα, ένα συγκεκριμένο «απόθεμα φρεσκάδας». Μόλις αυτά εξαντληθούν το πρόσωπο τίθεται στο περιθώριο, νέοι υποψήφιοι αναζητούνται προκειμένου να υποστούν τον τηλεοπτικό κανιβαλισμό των σύγχρονων αγρίων. Τα άτομα ως προϊόντα με ημερομηνία λήξης, η πλήρης εμπορευματοποίηση της ύπαρξης.
Στα πλαίσια αυτά η έννοια της εικόνας αποκτά πρωτεύοντα ρόλο. Η εικόνα αποτελεί κυρίαρχο μέσο μετάδοσης πληροφοριών. Ο σύγχρονος άνθρωπος πολίτης έχει πάψει να διαβάζει. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης βλέπει. Συλλαμβάνει οπτικά ερεθίσματα εικόνων από τα οποία αντλεί πληροφόρηση. Αναφερόμαστε στον άνθρωπο ως τηλεθεατή της υπάρχουσας πραγματικότητας, ορισμένες φορές της ίδιας του της ζωής. Όμως, η διάρκεια της εικόνας είναι στιγμιαία, παροδική. Η εικόνα, άλλωστε, δεν αποτελεί παρά τη σύλληψη της στιγμής. Η λειτουργία αυτή διαμορφώνει ανάλογα τη σκέψη του. Η σκέψη του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη λειτουργεί υπό το πρίσμα του εφήμερου. «Κουράζεται» εύκολα, «βαριέται» γρήγορα. Επιθυμεί διαρκή αλλαγή και ανατροφοδότηση. Η ανωτέρω επικυριαρχία της εικόνας στη γραφή και την ανάγνωση σηματοδοτεί μια συνολικότερη στροφή της κοινωνίας και μετατόπιση του κέντρου βάρους της. Αν η γραφή, η ανάγνωση και ο τρόπος σκέψης που αυτές διαμόρφωσαν ήταν τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του ανθρώπου – πολίτη, όπως τον γνωρίζαμε μέχρι χθες, τότε η νέα πραγματικότητα, η εικόνα, διαμορφώνει έναν νέο τύπο ανθρώπου, που σκέφτεται διαφορετικά, ζει και αντιλαμβάνεται τον κόσμο υπό μια νέα οπτική γωνία. Εν γένει, παρατηρούμε μια θεμελιώδη μετάβαση της κοινωνίας από την «εποχή της γραφής», στην «εποχή της εικόνας», από τον homo sapiens, στον homo videns.
Το παρελθόν καταδεικνύει πως η πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών δεν είναι γραμμική και στατική, αλλά έχει περιοδικό και δυναμικό χαρακτήρα. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, πως η πορεία αυτή έχει έναν επιπλέον ημιτονοειδή χαρακτήρα. Η ακμή διαδέχεται την παρακμή, η παρακμή διαδέχεται την ακμή. Μία διαδικασία αέναη που εκτείνεται στο άπειρο του χρόνου, μια διαδρομή με περιοδικά μέγιστα και ελάχιστα. Το μόνο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος, ίσως, είναι να ελέγξει τη συχνότητα και το πλάτος των μεγίστων και ελαχίστων αυτής της πορείας. Να επέμβει, δηλαδή, στη διάρκεια της εκάστοτε διαδικασίας ακμής και παρακμής, όπως επίσης στην ένταση των συνεπειών τους. Η κοινωνία σήμερα, αναμφίβολα, βρίσκεται σε τροχιά καθόδου. Η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη στροβιλίζεται και κονιορτοποιείται στη χοάνη της επίπλαστης ύπαρξης. Η σύγχρονη κοινωνία παραπαίει. Μοιάζει με πλοίο χωρίς πορεία, χωρίς πυξίδα, χωρίς προορισμό. Τα θεμέλια της τρίζουν. Η ίδια η κοινωνία στην οποία ζούμε, έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί κοινότητα ανθρώπων που επιδιώκουν το κοινό τους καλό, που λαμβάνουν μέριμνα για τη συλλογική τους μοίρα.
Η αποτυχία της «συλλογικής εμπειρίας» του προηγούμενου αιώνα σφράγισε ανεξίτηλα τη μοίρα του σύγχρονου ανθρώπου-πολίτη. Το τέλος της ουτοπίας, το συνακόλουθο τέλος της ιστορίας και των μεγάλων «-ισμών» αποτέλεσε ορόσημο στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς του, στο περιεχόμενο των επιδιώξεων του, στα μέσα τους σκοπούς της ύπαρξης του.
Το συλλογικό ιδεώδες έχει πλέον απολέσει την εμπιστοσύνη του. Η απώλεια της εμπιστοσύνης επεκτείνεται και στον εαυτό του, στην ικανότητα του να δρα συλλογικά, να εφαρμόζει συλλογικές λύσεις. Η απώλεια αυτής της εμπιστοσύνης σηματοδοτεί τη στροφή προς τον εαυτό, τη στροφή προς «τα μέσα». Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης σφραγίζει τη ζωή του επιχειρώντας να ανακτήσει αυτή τη χαμένη προς τον εαυτό του εμπιστοσύνη. Η προσπάθεια αυτή ενισχύεται από την αντίληψη, ότι οποιαδήποτε συλλογική προσπάθεια με εν δυνάμει συλλογικό όφελος είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία.
Για να πετύχει την ανωτέρω αυτοεπιβεβαίωση ρέπει προς την ιδιοτέλεια. Κοινή συνισταμένη των πράξεων του η μεγιστοποίηση της ατομικής του ευημερίας, no matter the cost. Ως μέτρο ευημερίας ορίζει την κατανάλωση υλικών αγαθών, άρα την παραγωγή και κατοχή χρήματος. Επιδίδεται, λοιπόν, σε έναν ανηλεή αγώνα παραγωγής και κατοχής χρήματος προσπαθώντας να επιβεβαιώσει, ανταγωνιστικά με τους άλλους, την ισχύ της ύπαρξης του. Ξοδεύει όλη του την ενέργεια επιδιδόμενος σε έναν άκρατο υλισμό, στα πλαίσια μιας καταναλωτικής κοινωνίας. Ωστόσο, αυτός ο τρόπος θεώρησης των πραγμάτων εγκλωβίζει τον σύγχρονο άνθρωπο – πολίτη σε μια κυκλικά επαναλαμβανόμενη φθοροποιό διαδικασία. Παράγει χρήμα, χρησιμοποιεί αυτό το χρήμα για την απόκτηση υλικών αγαθών, αναπαράγει χρήμα. Αναζητεί την ικανοποίηση και την ευτυχία σε εφήμερα πράγματα. Ως εκ τούτου, εφήμερη και παροδική είναι η ικανοποίηση και η ευτυχία που αυτά του προσφέρουν.
Το εφήμερο, πλέον, έχει αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη. Ζει για τη στιγμή, ζει για την επόμενη μέρα. Πέρα από αυτόν τον χρονικό ορίζοντα αδιαφορεί. Ανάλογος με την ανωτέρω θεώρηση είναι και ο τρόπος που αυτόν τον στενό χρονικό ορίζοντα θέλει να εκμεταλλευτεί. Η ιδεολογία του «χαβαλέ», η αντίληψη του «να περνάμε καλά» αποτελούν σήμερα κυρίαρχα κοινωνικά ρεύματα. Οι τρόποι διασκέδασης της στιγμής, ωστόσο, είναι πεπερασμένοι. Για το λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η τάση των ατόμων να καταφεύγουν μαζικά σε καινούργιες «επινοήσεις», πιο ακραίες μορφές διασκέδασης που εκτοξεύουν την αδρεναλίνη στα ύψη. Άλλωστε, η αναζήτηση ακραίων μορφών εκμετάλλευσης της στιγμής, αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, συνθήκη ισορροπίας σε έναν έντονο τρόπο ζωής και εργασίας που έχει και πολύ καιρό ξεπεράσει τα όρια του φυσιολογικού.
Το τέλος της «συλλογικής εμπειρίας» είχε ως αποτέλεσμα την κρίση του «συλλογικού μας φαντασιακού». Η κρίση αυτή επιμεριστικά μεταδόθηκε στο «ατομικό φαντασιακό» των ανθρώπων. Η κρίση του «ατομικού φαντασιακού» έγινε αντιληπτή ως κρίση ταυτότητας. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης αδυνατεί να αντιληφθεί το βαθύτερο νόημα της ζωής του. Αδυνατεί να ορίσει τα μέσα και τους σκοπούς της ύπαρξης του. Αδυνατεί να αντιληφθεί τη θέση του στο συλλογικό γίγνεσθαι και να εντάξει τον εαυτό του σε αυτό. Αδυνατεί να ορίσει το ρόλο του στην πορεία της ανθρωπότητας. Η στροφή «προς τα μέσα», προς τον εαυτό, είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της ικανότητας του να σκέφτεται συλλογικά, οικουμενικά. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης δεν πιστεύει σε αρχές και ιδανικά, στο όνομα των οποίων αναπτύχθηκε και επιβίωσε η σύγχρονη κοινωνία, γιατί, απλούστατα, η πίστη αυτή «τελείωσε» μαζί με το τέλος της ουτοπίας, πέθανε μαζί με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Ο σύγχρονος άνθρωπος πολίτης προσπαθεί εναγωνίως να νοηματοδοτήσει τη ζωή του, να εντάξει την ύπαρξη του σε ένα ευρύτερο, συνολικό σχέδιο για το παρόν και το μέλλον. Προσπαθεί, έντρομος από την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας στην οποία ζει και το ευμετάβλητο της υφής της, να βρει ένα στήριγμα, ένα αποκούμπι, μια νησίδα σταθερότητας, ασφάλειας, ευημερίας και ευτυχίας.
Η κρίση του συλλογικού και ατομικού φαντασιακού, η κρίση εμπιστοσύνης του ατόμου προς τον εαυτό του και η συνακόλουθη κρίση ταυτότητας αποτελούν μερικές από τις κυριότερες αιτίες της ατομικής και συλλογικής μας αδιαφορίας. Αδιαφορίας απέναντι στο συλλογικό μας μέλλον, σε κάθε τι που βρίσκεται έξω από το στενό ορίζοντα της σκέψης μας και της ζωής μας. Αδιαφορίας απέναντι στο μέλλον, ένα μέλλον που έχει καταστεί πλέον αδιανόητο, αφού δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε παρά ως προέκταση του παρόντος. Η κοινωνία της αδιαφορίας και του εθελότυφλου ατομισμού είναι γεγονός. Η γενικότερη πορεία της είναι ανάλογη με την κατεύθυνση που η ανθρωπότητα έχει προσδώσει στην ύπαρξη της. Η κοινωνία δεν βαδίζει μπροστά στα πλαίσια ενός συνολικού σχεδίου. Αντιθέτως, μοιάζει να κάνει διαρκείς κύκλους γύρω από τον εαυτό της, αναζητώντας μάταια σκοπό και κατεύθυνση.
Ο τύπος ανθρώπου που κυριαρχεί και προβάλλεται ως πρότυπο της σύγχρονης κοινωνίας προσυπογράφει τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της. Προβάλλεται το πρότυπο ενός ανθρώπου ο οποίος έχει ως μοναδικό οδηγό το ατομικό του συμφέρον, στο βωμό του οποίου όλα επιτρέπονται και τίποτα δεν είναι επιλήψιμο. Οι κοινωνικές σχέσεις είναι σχέσεις συμφέροντος. Η εκδήλωση ενδιαφέροντος προς τον συνάνθρωπο είναι εκδήλωση συμφέροντος. Η «επιφάνεια» πριμοδοτείται, το «βάθος» τίθεται στο περιθώριο. Σημασία δεν έχει ποιο είναι το περιεχόμενο της σκέψης σου, σε τι πιστεύεις, τι αρχές και ιδανικά ενστερνίζεσαι, ποια απορρίπτεις. Σημασία δεν έχει ποιος είσαι, αλλά πως προβάλλεις τον εαυτό σου στους άλλους και τι τους κάνεις να πιστεύουν ότι είσαι. Πριμοδοτείται αυτός που ξέρει να «πουλά» καλά τον εαυτό του, αυτός που ξέρει να υποκρίνεται. Πρότυπο ο άνθρωπος ηθοποιός. Πρότυπο ο άνθρωπος που πετυχαίνει το σκοπό του, ανεξάρτητα από τα μέσα που χρησιμοποιεί για να το πράξει αυτό. Και αν με τα «έργα και ημέρες» του βλάπτει τους γύρω του και το σύνολο, ε, τότε… μαγκιά του.
Για το σύγχρονο τύπο ανθρώπου, το στιλ, το άρωμα, το φαίνεσθε, η εικόνα, αποτελούν θεμελιώδη όρο ύπαρξης. Ζούμε σε μια κοινωνία που πριμοδοτεί την «επιφάνεια» και θέτει στο περιθώριο το «βάθος». Κοινή συνισταμένη όλων αυτών η ιδεοληψία του Lifestyle, ως κυρίαρχο κοινωνικό ρεύμα της εποχής μας. Glamour δεξιώσεις, κοσμικές εκδηλώσεις, βιτριολικές κοινωνικές σχέσεις αγάπης και μίσους. Στιλ, άρωμα, ομορφιά, χρήμα, ζωή στα όρια. Λιμνάζοντα απόνερα μιας κοινωνίας που παραπαίει. Όλοι προσπαθούν να γίνουν «κάποιοι», διάσημοι, γνωστοί. «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;», ή, «Είμαι ο…(κάποιος)», το υπαρξιακό όνειρο του Νεοέλληνα. Η ζωή των διασημοτήτων στο μικροσκόπιο. Ο μέσος πολίτης προσπαθεί να βρει σημεία επαφής μεταξύ της πραγματικότητας που βιώνει και αυτού που θα ήθελε να γίνει. Ανακατεύοντας τα σκουπίδια των διάσημων πρωταγωνιστών της Lifestyle πραγματικότητας επιχειρεί να ορίσει τη ζωή του ως αντανάκλαση της ζωής εκείνων που θαυμάζει. Εν τέλει, σε μια εποχή έκπτωσης αρχών, ιδανικών, νοημάτων, συμβόλων, σε μια εποχή που τίποτα δεν εμπνέει, ενώ η ικανότητα του ανθρώπου να ονειρεύεται έχει ευνουχιστεί, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν πράττει τίποτα περισσότερο από το να αναζητεί καινούργια σύμβολα που να νοηματοδοτούν τη ζωή του, που να αντικατοπτρίζουν εκείνη την ιδεατή πραγματικότητα που θα ήθελε να ζήσει. Καινούργια σύμβολα που θα αποκαταστήσουν τη ροπή του προς του όνειρο και την ικανότητα του να αγγίξει την ευτυχία.
Παραφυάδα της Lifestyle πραγματικότητας αποτελεί η έννοια «κοινωνία του θεάματος». Μια διαρκής, κυκλικά επαναλαμβανόμενη παρέλαση προσώπων η ζωή των οποίων μπαίνει στο μικροσκόπιο. Κάθε πρόσωπο έχει κάτι καινούργιο να προσφέρει, κάτι διαφορετικό να προσδώσει στην άχρωμη και άοσμη πραγματικότητα, ένα συγκεκριμένο «απόθεμα φρεσκάδας». Μόλις αυτά εξαντληθούν το πρόσωπο τίθεται στο περιθώριο, νέοι υποψήφιοι αναζητούνται προκειμένου να υποστούν τον τηλεοπτικό κανιβαλισμό των σύγχρονων αγρίων. Τα άτομα ως προϊόντα με ημερομηνία λήξης, η πλήρης εμπορευματοποίηση της ύπαρξης.
Στα πλαίσια αυτά η έννοια της εικόνας αποκτά πρωτεύοντα ρόλο. Η εικόνα αποτελεί κυρίαρχο μέσο μετάδοσης πληροφοριών. Ο σύγχρονος άνθρωπος πολίτης έχει πάψει να διαβάζει. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης βλέπει. Συλλαμβάνει οπτικά ερεθίσματα εικόνων από τα οποία αντλεί πληροφόρηση. Αναφερόμαστε στον άνθρωπο ως τηλεθεατή της υπάρχουσας πραγματικότητας, ορισμένες φορές της ίδιας του της ζωής. Όμως, η διάρκεια της εικόνας είναι στιγμιαία, παροδική. Η εικόνα, άλλωστε, δεν αποτελεί παρά τη σύλληψη της στιγμής. Η λειτουργία αυτή διαμορφώνει ανάλογα τη σκέψη του. Η σκέψη του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη λειτουργεί υπό το πρίσμα του εφήμερου. «Κουράζεται» εύκολα, «βαριέται» γρήγορα. Επιθυμεί διαρκή αλλαγή και ανατροφοδότηση. Η ανωτέρω επικυριαρχία της εικόνας στη γραφή και την ανάγνωση σηματοδοτεί μια συνολικότερη στροφή της κοινωνίας και μετατόπιση του κέντρου βάρους της. Αν η γραφή, η ανάγνωση και ο τρόπος σκέψης που αυτές διαμόρφωσαν ήταν τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του ανθρώπου – πολίτη, όπως τον γνωρίζαμε μέχρι χθες, τότε η νέα πραγματικότητα, η εικόνα, διαμορφώνει έναν νέο τύπο ανθρώπου, που σκέφτεται διαφορετικά, ζει και αντιλαμβάνεται τον κόσμο υπό μια νέα οπτική γωνία. Εν γένει, παρατηρούμε μια θεμελιώδη μετάβαση της κοινωνίας από την «εποχή της γραφής», στην «εποχή της εικόνας», από τον homo sapiens, στον homo videns.
Το παρελθόν καταδεικνύει πως η πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών δεν είναι γραμμική και στατική, αλλά έχει περιοδικό και δυναμικό χαρακτήρα. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, πως η πορεία αυτή έχει έναν επιπλέον ημιτονοειδή χαρακτήρα. Η ακμή διαδέχεται την παρακμή, η παρακμή διαδέχεται την ακμή. Μία διαδικασία αέναη που εκτείνεται στο άπειρο του χρόνου, μια διαδρομή με περιοδικά μέγιστα και ελάχιστα. Το μόνο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος, ίσως, είναι να ελέγξει τη συχνότητα και το πλάτος των μεγίστων και ελαχίστων αυτής της πορείας. Να επέμβει, δηλαδή, στη διάρκεια της εκάστοτε διαδικασίας ακμής και παρακμής, όπως επίσης στην ένταση των συνεπειών τους. Η κοινωνία σήμερα, αναμφίβολα, βρίσκεται σε τροχιά καθόδου. Η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου – πολίτη στροβιλίζεται και κονιορτοποιείται στη χοάνη της επίπλαστης ύπαρξης. Η σύγχρονη κοινωνία παραπαίει. Μοιάζει με πλοίο χωρίς πορεία, χωρίς πυξίδα, χωρίς προορισμό. Τα θεμέλια της τρίζουν. Η ίδια η κοινωνία στην οποία ζούμε, έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί κοινότητα ανθρώπων που επιδιώκουν το κοινό τους καλό, που λαμβάνουν μέριμνα για τη συλλογική τους μοίρα.
[Η Ατζέντα της Αλλαγής] - Η Πραγματικότητα Σήμερα - [4]
Η Πραγματικότητα Σήμερα
Η ροή της πληροφορίας
Αδιαμφισβήτητα, η έννοια ης πληροφορίας αποτελεί βασική δομή του DNA της νέας εποχής. Η παραγωγή, η διαχείριση και η διάχυση της αποτελεί κορυφαία πρόκληση για την ανθρωπότητα. Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μια πληροφοριακή έκρηξη. Ο όγκος της ανά μονάδα χρόνου παραγόμενης και διαχεόμενης πληροφορίας έχει εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη, με περαιτέρω αυξητικές τάσεις. Αυτή η διαρκώς μεγεθυνόμενη πυκνότητα της πληροφοριακής ροής διαμορφώνει ανάλογα την υπάρχουσα κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα.
Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα μπορεί να νοηθεί ως μια αυτοματοποιημένη λειτουργία συλλογής, επεξεργασίας – διαχείρισης και διάχυσης πληροφοριών.
Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης βιώνει μια πρωτόγνωρη «πληροφοριακή καταιγίδα». Έναν άνευ προηγουμένου ανηλεή βομβαρδισμό πληροφοριών που έχει μεταβάλλει άρδην την καθημερινότητα του. Υπό το πρίσμα αυτό, οι ρυθμοί της ζωής διαρκώς επιταχύνονται, ανάλογα με την αυξητική τάση της πληροφοριακής ροής. Ο διαθέσιμος χρόνος διαρκώς περιορίζεται μπροστά στις αυξημένης απαιτήσεις πληροφοριακής επεξεργασίας.
Μπροστά στο σοκ της νέας αυτής πραγματικότητας ο άνθρωπος αντιδρά σπασμωδικά. Πρώτη αντίδραση η βιολογική. Οι δυνατότητες πληροφοριακής επεξεργασίας του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι πεπερασμένες. Μπροστά, λοιπόν, στον κίνδυνο «εγκεφαλικής υπερφόρτωσης» (brain overload), λόγω υπερπληροφόρησης, ο εγκέφαλος θέτει, ασύνειδα, σε λειτουργία μηχανισμούς αυτοπροστασίας. Φιλτράρει τα εισερχόμενα ερεθίσματα και πληροφορίες, προωθεί προς επεξεργασία μόνο αυτά που σχετίζονται άμεσα, ή έμμεσα, με την επιβίωση του ατόμου.
Η ανωτέρω εγκεφαλική λειτουργία αποτελεί γενεσιουργό αιτία της αδιαφορίας. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης αδιαφορεί. Αδιαφορεί με ότι δεν σχετίζεται με την εγωκεντρική του αντίληψη για τον κόσμο και τη μεγιστοποίηση της ευημερίας του. Αδιαφορεί για ό,τι δεν τον αγγίζει προσωπικά και άμεσα, δεν σχετίζεται με την προαγωγή των ατομικών του συμφερόντων. Η καθημερινή πρακτική το αποδεικνύει. Περπατάμε στο δρόμο, άνθρωποι στο περιθώριο της κοινωνίας, άνθρωποι φτωχοί, δυστυχισμένοι περνούν από δίπλα μας. Η πληροφορία αυτή δεν προωθείται προς επεξεργασία, αδιαφορούμε. Ξαφνικά ακούμε έναν δυνατό κρότο. Η πληροφορία αυτή έχει άμεση σειρά προτεραιότητας, αφού σχετίζεται με την επιβίωση μας, ανταποκρινόμαστε αμέσως. Η λειτουργία αυτή επεκτείνεται και στο γενικότερο πεδίο της κοινωνίας, ως άθροισμα των επιμέρους ατομικών συμπεριφορών. Αδιαφορία για την πολιτική, τα συλλογικά προβλήματα, το συλλογικό μας μέλλον. Η κοινωνία της αδιαφορίας είναι γεγονός.
Μια δεύτερη συνιστώσα της πληροφοριακής επανάστασης είναι το αυξημένο ειδικό βάρος των μηχανισμών εκείνων που σχετίζονται με τη ροή της πληροφορίας. Η πληροφορία, υπό το πρίσμα της γνώσης, αποτελεί συντελεστή ισχύος. Ως εκ τούτου, οι μηχανισμοί που ελέγχουν τη ροή της πληροφορίας, τη ροή της γνώσης, ελέγχουν και τη ροή της ισχύος. Αποτελούν μηχανισμούς εξουσίας, ισχυρούς όσο η πολιτική και η οικονομική, ενίοτε περισσότερο. Όταν, δε, τα συμφέροντα των τριών αυτών δομών ισχύος συμπλέουν και συνασπίζονται, τότε μιλάμε για πανίσχυρα μπλοκ εξουσίας που διαμορφώνουν ένα κυρίαρχο και ανίκητο status quo.
Τα Μ.Μ.Ε., ηλεκτρονικά και έντυπα, αποτελούν έναν τέτοιο ισχυρό μηχανισμό εξουσίας. Η ισχύς που έχουν αποκτήσει τα τελευταία χρόνια είναι αντιστρόφως ανάλογη της ικανότητας τους να λειτουργούν με βάση το συλλογικό συμφέρον. Η ισχύς που έχουν συγκεντρώσει είναι τέτοια, ώστε, πλέον, έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν την πολιτική ατζέντα, να επηρεάζουν την κατεύθυνση της οικονομίας και να ιεραρχούν τα προβλήματα της κοινωνίας. Στη χώρα μας ειδικά λειτουργούν ως σύστημα ομπρέλα που περικλείει τους υπόλοιπου μηχανισμούς εξουσίας, τείνοντας να μετεξελιχθεί σε πανίσχυρο μπλοκ εξουσίας. Ένα γεγονός υπάρχει στο βαθμό που αυτό καταγράφεται στα Μέσα Επικοινωνίας. Μια ιδέα ή μια πολιτική, αποκτά κοινό και ισχύ στο βαθμό που αυτή προβάλλεται ή δεν προβάλλεται από τα μέσα και όχι χάρη στο περιεχόμενο της. Ομοίως, το αύριο ενός προσώπου, πολιτικού ή όχι, συναρτάται από τη συχνότητα με την οποία η εικόνα του αποτελεί αντικείμενο οπτικής επεξεργασίας των πολιτών – τηλεθεατών.
Εν κατακλείδι, γίνεται αντιληπτό πως η έννοια της πληροφορίας αποτελεί θεμέλιο λίθο της σύγχρονης κοινωνίας. Η παραγωγή, η διαχείριση και η διάχυση της, με λίγα λόγια η ροή πληροφορίας, υπέρτατη πρόκληση για την κοινωνία του αύριο. Η αδιαφορία, ατομική – κοινωνική, ένα από τα υποπροϊόντα της κοινωνικής λειτουργίας της πληροφορίας. Παράλληλα, η μιντιακή υπερεξουσία προβάλει ως ουσιαστική απειλή για το μέλλον της δημοκρατίας.
Η ροή της πληροφορίας
Αδιαμφισβήτητα, η έννοια ης πληροφορίας αποτελεί βασική δομή του DNA της νέας εποχής. Η παραγωγή, η διαχείριση και η διάχυση της αποτελεί κορυφαία πρόκληση για την ανθρωπότητα. Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μια πληροφοριακή έκρηξη. Ο όγκος της ανά μονάδα χρόνου παραγόμενης και διαχεόμενης πληροφορίας έχει εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη, με περαιτέρω αυξητικές τάσεις. Αυτή η διαρκώς μεγεθυνόμενη πυκνότητα της πληροφοριακής ροής διαμορφώνει ανάλογα την υπάρχουσα κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα.
Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα μπορεί να νοηθεί ως μια αυτοματοποιημένη λειτουργία συλλογής, επεξεργασίας – διαχείρισης και διάχυσης πληροφοριών.
Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης βιώνει μια πρωτόγνωρη «πληροφοριακή καταιγίδα». Έναν άνευ προηγουμένου ανηλεή βομβαρδισμό πληροφοριών που έχει μεταβάλλει άρδην την καθημερινότητα του. Υπό το πρίσμα αυτό, οι ρυθμοί της ζωής διαρκώς επιταχύνονται, ανάλογα με την αυξητική τάση της πληροφοριακής ροής. Ο διαθέσιμος χρόνος διαρκώς περιορίζεται μπροστά στις αυξημένης απαιτήσεις πληροφοριακής επεξεργασίας.
Μπροστά στο σοκ της νέας αυτής πραγματικότητας ο άνθρωπος αντιδρά σπασμωδικά. Πρώτη αντίδραση η βιολογική. Οι δυνατότητες πληροφοριακής επεξεργασίας του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι πεπερασμένες. Μπροστά, λοιπόν, στον κίνδυνο «εγκεφαλικής υπερφόρτωσης» (brain overload), λόγω υπερπληροφόρησης, ο εγκέφαλος θέτει, ασύνειδα, σε λειτουργία μηχανισμούς αυτοπροστασίας. Φιλτράρει τα εισερχόμενα ερεθίσματα και πληροφορίες, προωθεί προς επεξεργασία μόνο αυτά που σχετίζονται άμεσα, ή έμμεσα, με την επιβίωση του ατόμου.
Η ανωτέρω εγκεφαλική λειτουργία αποτελεί γενεσιουργό αιτία της αδιαφορίας. Ο σύγχρονος άνθρωπος – πολίτης αδιαφορεί. Αδιαφορεί με ότι δεν σχετίζεται με την εγωκεντρική του αντίληψη για τον κόσμο και τη μεγιστοποίηση της ευημερίας του. Αδιαφορεί για ό,τι δεν τον αγγίζει προσωπικά και άμεσα, δεν σχετίζεται με την προαγωγή των ατομικών του συμφερόντων. Η καθημερινή πρακτική το αποδεικνύει. Περπατάμε στο δρόμο, άνθρωποι στο περιθώριο της κοινωνίας, άνθρωποι φτωχοί, δυστυχισμένοι περνούν από δίπλα μας. Η πληροφορία αυτή δεν προωθείται προς επεξεργασία, αδιαφορούμε. Ξαφνικά ακούμε έναν δυνατό κρότο. Η πληροφορία αυτή έχει άμεση σειρά προτεραιότητας, αφού σχετίζεται με την επιβίωση μας, ανταποκρινόμαστε αμέσως. Η λειτουργία αυτή επεκτείνεται και στο γενικότερο πεδίο της κοινωνίας, ως άθροισμα των επιμέρους ατομικών συμπεριφορών. Αδιαφορία για την πολιτική, τα συλλογικά προβλήματα, το συλλογικό μας μέλλον. Η κοινωνία της αδιαφορίας είναι γεγονός.
Μια δεύτερη συνιστώσα της πληροφοριακής επανάστασης είναι το αυξημένο ειδικό βάρος των μηχανισμών εκείνων που σχετίζονται με τη ροή της πληροφορίας. Η πληροφορία, υπό το πρίσμα της γνώσης, αποτελεί συντελεστή ισχύος. Ως εκ τούτου, οι μηχανισμοί που ελέγχουν τη ροή της πληροφορίας, τη ροή της γνώσης, ελέγχουν και τη ροή της ισχύος. Αποτελούν μηχανισμούς εξουσίας, ισχυρούς όσο η πολιτική και η οικονομική, ενίοτε περισσότερο. Όταν, δε, τα συμφέροντα των τριών αυτών δομών ισχύος συμπλέουν και συνασπίζονται, τότε μιλάμε για πανίσχυρα μπλοκ εξουσίας που διαμορφώνουν ένα κυρίαρχο και ανίκητο status quo.
Τα Μ.Μ.Ε., ηλεκτρονικά και έντυπα, αποτελούν έναν τέτοιο ισχυρό μηχανισμό εξουσίας. Η ισχύς που έχουν αποκτήσει τα τελευταία χρόνια είναι αντιστρόφως ανάλογη της ικανότητας τους να λειτουργούν με βάση το συλλογικό συμφέρον. Η ισχύς που έχουν συγκεντρώσει είναι τέτοια, ώστε, πλέον, έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν την πολιτική ατζέντα, να επηρεάζουν την κατεύθυνση της οικονομίας και να ιεραρχούν τα προβλήματα της κοινωνίας. Στη χώρα μας ειδικά λειτουργούν ως σύστημα ομπρέλα που περικλείει τους υπόλοιπου μηχανισμούς εξουσίας, τείνοντας να μετεξελιχθεί σε πανίσχυρο μπλοκ εξουσίας. Ένα γεγονός υπάρχει στο βαθμό που αυτό καταγράφεται στα Μέσα Επικοινωνίας. Μια ιδέα ή μια πολιτική, αποκτά κοινό και ισχύ στο βαθμό που αυτή προβάλλεται ή δεν προβάλλεται από τα μέσα και όχι χάρη στο περιεχόμενο της. Ομοίως, το αύριο ενός προσώπου, πολιτικού ή όχι, συναρτάται από τη συχνότητα με την οποία η εικόνα του αποτελεί αντικείμενο οπτικής επεξεργασίας των πολιτών – τηλεθεατών.
Εν κατακλείδι, γίνεται αντιληπτό πως η έννοια της πληροφορίας αποτελεί θεμέλιο λίθο της σύγχρονης κοινωνίας. Η παραγωγή, η διαχείριση και η διάχυση της, με λίγα λόγια η ροή πληροφορίας, υπέρτατη πρόκληση για την κοινωνία του αύριο. Η αδιαφορία, ατομική – κοινωνική, ένα από τα υποπροϊόντα της κοινωνικής λειτουργίας της πληροφορίας. Παράλληλα, η μιντιακή υπερεξουσία προβάλει ως ουσιαστική απειλή για το μέλλον της δημοκρατίας.
Friday, January 12, 2007
Subscribe to:
Posts (Atom)